بی اختیاری ادرار و از دست رفتن کنترل مثانه پس از آسیب نخاعی

یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی برای افرادی که از ضایعه‌ نخاعی رنج می‌برند، اختلال در عملکرد مثانه است. اعصابی که مثانه و ماهیچه‌های وابسته به آن را کنترل می‌کنند در پایه‌ی نخاع قرار گرفته‌اند و هر چیزی در پایین محل ضربه‌ی نخاعی از این آسیب تحت فشار قرار می‌گیرد. در نتیجه پیام‌هایی که از مثانه فرستاده می‌شوند، نمی‌توانند به مغز برسند و مشکلات فیزیکی ایجاد می‌کنند. اگرچه تکنیک‌های  بسیاری برای از دست رفتن کنترل مثانه و بی اختیاری ادراری وجود دارد.

دلایل و علائم ضایعه‌ نخاعی

ضایعات نخاعی در اثر تصادف با وسایل نقلیه، اعمال خشونت‌آمیز، افتادن، ورزش‌های حرفه‌ای و دیگر موارد نظیر ورم‌های چرکی، تومورها، فلج اطفال، شکاف در ستون فقرات و یک نوع بیماری نادر ارثی به اسم ناهماهنگی عضلات فردریک بوجود می‌آید. در نوزادان تصادف با وسایل نقلیه علت اصلی ضایعه‌ نخاعی است. در بچه‌های 2 تا 9 ساله افتادن و در گروه سنی 10 تا 14 ساله ورزش، بالاترین ریسک ضایعه‌ نخاعی را دارد. مرسوم‌ترین محل آسیب برای گروه سنی 5 تا 13 ساله  مهره‌های بالای گردن است.

علائم ضایعه‌ نخاعی معمولا به سرعت بعد از مصدومیت پدیدار می‌شود. هرچند اگر عفونت یا توموری به تدریج روی نخاع فشار بیاورد، علائم می‌توانند به آهستگی گسترش یابند. علائم کلی عبارتند از:

• ضعف، ناهماهنگی یا فلج شدن، در پایین محل وقوع ضربه
• بی‌حسی، سوزش یا از دست دادن حسیات
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه
• درد

تشریح عملکرد نخاع و مثانه

در بحث مثانه، فرایند اصلی زیان دیده از آسیب نخاع، خالی شدن مثانه است. خوشبختانه کلیه‌ها و میزراه‌ها به عملکردشان ادامه می‌دهند زیرا فرایندشان غیر ارادی است و از مغز دستور نمی‌گیرند.

مثانه‌ فردی که آسیب نخاعی ندیده است بخشی  از هماهنگی چند عضو شامل میزراه، مثانه و ماهیچه‌های وابسته به آن است. در این حالت ادرار به راحتی به مثانه وارد و از آن خارج می‌شود. متاسفانه، فلج نخاعی اجازه‌ چنین فعالیت هماهنگ‌شده ای را نمی‌دهد.

همانطور که قبلا گفته شد، پیام‌ها دیگر به راحتی بین مثانه و مغز جابه‌جا نمی‌شوند و به دلیل نبود کنترل از جانب مغز، اغلب اسفنکتر (دریچه‌ی بالای میزراه) و دتروسور (دیوار مثانه) فوق فعال می‌شوند. این موضوع منجر به فشار بیشتر به مثانه و بی اختیاری شرح داده شده و عفونت‌های مختلف مثانه می‌گردد.

کار دتروسور این است که به اسفنکتر دستور بدهد تا به ادرار اجازه عبور دهد. اگر این سیگنال‌ها به درستی منتقل نشوند یا بی مورد شروع به فعالیت کنند، می‌تواند منجر به بیماری ذکر شده در بالا شود. متخصصین بعد از ضایعه‌ی نخاعی مثانه را مثانه‌ عصبی خطاب می‌کنند. اغلب افراد در یکی از این دو دسته جای می‌گیرند.

مثانه‌ اسپاسمی(تشنجی)

در تعریف به عملکرد غیرقابل پیش‌بینی مثانه، مثانه‌ اسپاسمی می‌گویند، به این معنی که شما اغلب نمی‌دانید مثانه‌تان کی خالی می‌شود. دستگاه‌های گیرنده کششی دیوار مثانه بی دلیل کنترل خود را از دست می‌دهند و اعصاب حرکتی را که مسئول فرمان دادن به عضلات برای خالی کردن مثانه‌اند، تحریک می‌کنند.

داروها می‌توانند به آرام کردن مثانه کمک کنند. اوکسی‌بیوتینین یک داروی رایج است، اگرچه عوارض جانبی دارد( عموما خشکی دهان). همچنین سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از بوتاکس در مثانه را برای فعالیت زیاد دتروسور تاییدکرده است زیرا هیچ نوع عوارض جانبی‌ای در قسمت‌های دیگر در پی ندارد.

مثانه‌ فلکسی(شل شده)

برخلاف مثانه‌ اسپاسمی، مثانه‌ فلکسی کم فعال‌تر و تقریبا بی‌حال است. به این معنی است که مثانه اغلب بیش‌تر از حد معمول نگه می‌دارد، می‌تواند گشاد شود و در نتیجه هماهنگی ماهیچه‌ها از دست برود. همچنین می‌تواند به دیواره‌ دتروسور آسیب بزند که احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.

هم دارو و هم جراحی می‌تواند برای مثانه‌ فلکسی تجویز گردد، داروی سست کننده‌ اسفنکتر یا ترازوسین و نیز جراحی که فشار اسفنکتر را کاهش دهد و به ادرار اجازه دهد راحت‌تر جریان یابد( با نام اسفنکترومی شناخته می‌شود).

بعد از ضایعه‌ی نخاعی چه کاری می‌توانید برای عملکرد مثانه‌تان انجام دهید؟

بسته به شرایط و نیازهای فردی، متخصصین می‌توانند درمان‌ها، جراحی و روش‌های کنترلی مختلفی را توصیه کنند تا به فرد این امکان را دهد که تا جای ممکن استقلال و احترامش را از باز یابد.

بیش‌تر افراد به روش سوند زدن متناوب (ICP) روی می‌آورند که شامل گذاشتن یک سوند در مسیر میزراه است تا آب مثانه را طبق یک برنامه‌ منظم و از پیش تعیین شده بکشد و از خالی شدن آن مطمئن گردد. اگرچه در سالیان خیلی دور این روش می‌توانست بسیار کثیف و به نوعی ناخوشایند باشد، در حال حاضر رشد و توسعه‌ روش‌های درمانی سبب شده تا به یک روش ساده و استراتژی مناسب برای مقابله با کنترل مثانه‌ ضعیف بدل شود.

البته ICP تنها روش موجود برای کمک به عملکرد مثانه بعد از ضایعه‌ نخاعی نیست. متدهای مشخص‌تری، هم برای مثانه‌ اسپاسمی و هم برای مثانه‌ فلکسی وجود دارند که می‌توانند جهت داشتن برنامه‌ای سالم برای بی اختیاری ادراری کمک کنند.

اگر سوالی درباره‌ عملکرد مثانه‌تان بعد از ضایعه‌ نخاعی دارید، حتما با دکترتان صحبت کنید. به خاطر داشته باشید شما در این جریان تنها نیستید و متخصصین اینجا هستند تا به شما کمک کنند.

چگونه فیزیوتراپی می‌تواند به مشکل بی‌اختیاری ادراری مثانه در بیماران با ضایعه‌ نخاعی کمک کند؟

بی‌اختیاری ادراری اغلب می‌تواند به طرز موثری درمان گردد. اگر پزشک تشخیص دهد که ضعف ماهیچه‌ها علت بی‌اختیاری ادراری است، تحقیقات نشان داده ‌اند که بیوفیدبک به همراه ورزش‌ دادن ماهیچه‌های کف لگن( ورزش‌های دیافراگم لگنی) در 90% بیماران موثرند. متاسفانه همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که بیش از 50% افراد این ورزش‌ها را درست انجام نمی‌دهند. ثابت شده است که فیزیوتراپی در آموزش بیماران برای اجرای درست حرکات موثر است.

برنامه‌ درمانی ممکن است شامل بخشی یا همه‌ی تکنیک‌های درمانی زیر باشد:

عقب‌نشینی کردن مثانه

عبارت است از برنامه‌ زمانی منظم جهت توالت رفتن که زمان بین هر بار مراجعه به دستشویی به صورت مداوم افزایش می‌یابد. در این روش درمانی، درمانگر تلاش می‌کند تا به مثانه تمرین دهد تا خارج کردن ادرار را برای فواصل زمانی طولانی‌تری به تعویق بیندازد و ثابت شده است که در درمان بی‌اختیاری ادراری مبرم موثر است.

آموزش

به افراد آموزش می‌دهند که  غذاها و داروهای معینی جهت کنترل بی‌اختیاری ادراری نیاز است. به علاوه یاد دادن تکنیک‌های تنفسی مناسب و عملکردهای بدنی می‌تواند نتیجه‌ی درمان را بهبود بخشد.

ورزش‌

ورزش‌های ماهیچه‌های کف لگن، تقویت کردن عضلات شکمی و ورزش‌های انعطافی و موضعی اغلب تجویز می‌شوند. برنامه‌ ورزشی خانگی ارائه می‌شود و به طور منظم به روزرسانی می‌شود تا به ماکسیمم اثربخشی دست یابند.

بیوفیدبک

بیوفیدبک یک نوع تکنیک درمانی تخصصی است که به فرد اجازه می‌دهد تا ببیند یا بشنود که چطور عضلات به ورزش‌ها واکنش نشان داده‌اند. این تکنیک بر افرادی که لحظات سختی را برای انجام درست حرکات ورزشی سپری می‌کنند یا با شدت بسیار زیادی تلاش می‌کنند تا نیروی بیش‌تری به دست آورند، موثرتر است.

شناخت تحریک الکتریکی به عنوان یک روش درمانی

تحریک الکتریکی کاربردی (FES) یک روش درمانی جدید است که نشان داده است که پتانسیل این را دارد که به احیا شدن عصب سرعت دهد و ظرفیت عملکرد و ترمیم را بعد از ضایعه‌ی نخاعی بهبود ویژه‌ای بخشد.

همچنین استفاده از تحریک الکتریکی در درمان مثانه‌ عصبی پیشرفت‌های زیادی را نشان داده است. اگرجه برای اینکه تحریک الکتریکی به عنوان گزینه‌ درمانی برای مثانه‌ عصبی در نظر گرفته شود، باید عصب‌های جانبی پیرامون مثانه و ماهیچه‌های میزراه هنوز سالم باشند، حتی اگر به عصب‌های مرکزی سطوح نخاع آسیب وارد شده باشد. در FES تحریک الکتریکی با استفاده از یک تحریک‌کننده‌ مصنوعی بر نورون‌های نجات یافته اعمال می‌شود تا سبب انقباض ماهیچه‌ها  شود. تحریک الکتریکی اصولا به عصب‌های جلویی که از ناحیه‌ استخوان خارجی نخاع بیرون آمده‌اند فرستاده می‌شود.

پیشگیری از ضایعه‌ نخاعی

راهنمایی های زیر جهت کمک به پیشگیری از ضایعه‌ی نخاعی ارائه شده است:

• با احتیاط رانندگی کنید.
• از اعمال خشونت‌آمیز بپرهیزید.
• سلاح‌های گرم را در جای امن نگه دارید.
• احتیاط کنید تا از افتادن در خانه جلوگیری کنید( از موانع و مواد لیز خورنده در حمام دور بمانید)
• از تجهیزات ایمنی مناسب هنگام ورزش استفاده کنید.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.