توانبخشی انگشتان پس از جراحی با ورزش و دیگر روش‌های پیشرفته

تاریخ 16 آبان 1402

دست‌ها و انگشتان از جمله مهم‌ترین بخش‌های بدن هستند. ما انسان‌ها از دستان و انگشتانمان برای لمس، نگه داشتن، گرفتن، نوازش کردن، نوشتن، نواختن آلات موسیقی و بسیاری کارهای دیگر استفاده می‌کنیم. به همین دلیل تقویت دست‌ها و بازیابی دامنه حرکتی‌ آنها پس از جراحی دست بسیار مهم است. ناحیه عمل‌شده پس از جراحی معمولاً با آتل یا گچ بی‌حرکت نگه داشته می‌شود. وقتی آتل یا گچ غالباً پس از چند هفته باز می‌شود، فیزیوتراپی و توانبخشی برای بازیابی قدرت و دامنه حرکتی لازم خواهد بود.

مراقبت از زخم پس از جراحی

مراقبت از زخم، نخستین مرحله پس از جراحی است. زخم پس از جراحی، احتمالاً با پانسمان سیلیکونی و با استفاده از محصولاتی مانند Mepitel بسته می‌شود. گاز پانسمان ساده‌ای دور انگشت بسته می‌شود. متخصصان از محصولات دیگری مانند کوبان (Coban) نیز برای پانسمان زخم استفاده می‌کنند، اما یک پانسمان خوب خشک، تمیز و راحت نیز قابل‌قبول است. همچنین باند فشاری نیز برای کنترل ورم به کار برده می‌شود. دستتان را برای کاهش ورم و ناراحتی بالا بگذارید. ورم خفیف تا متوسط از عوارض شایع پس از جراحی است. برای گرفتن بهترین نتیجه باید دستتان را بالاتر از سطح قلب بگذارید.

توانبخشی انگشتان پس از جراحی

متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، یا کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست آموزش‌دیده در زمینه توانبخشی دست انجام شود. درمان با توجه به علت جراحی شامل موارد زیر می‌شود:

• حرکات مربوط به متحرک سازی مفاصل
• گرمادرمانی
• ماساژدرمانی
• ارتز انگشت
• تحریک الکتریکی عصب
• لیزردرمانی

کاردرمانی جهت توانبخشی، بر روی حرکات خاصی تمرکز دارد که به بیمار در بازیابی مهارت‌های ضروری برای زندگی روزمره و کار کمک می‌کند. این نوع درمان، به عنوان یکی از بخش‌های اساسی و ضروری توانبخشی دست، اهمیت بسیاری دارد. مدت زمان توانبخشی بستگی به نوع جراحی انجام شده و نوع عارضه‌ای که اصلاح شده است دارد. بنابراین، طول و مدت زمان توانبخشی می‌تواند متغیر باشد.

ورزش‌های انگشتان

حرکات مخصوص توانبخشی انگشت دست، تمرین‌های ساده‌ای است که با هدف افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری بر کشش و تقویت عضلات متمرکز است. چند حرکت دست را که برای این منظور طراحی شده‌اند، در این بخش برایتان توضیح می‌دهیم. درهرحال همواره قبل از شروع هر حرکت ورزشی بعد از جراحی، حتماً با پزشک و کاردرمانگر مشورت کنید.

حرکت محکم مشت کردن دست

• دستتان را سفت و محکم مشت کنید. حتماً انگشتانتان را تا جایی‌ که می‌توانید، خم کنید و انگشت شست‌ خود را روی سطح بیرونی بقیه انگشتان بگذارید. چند ثانیه دستتان را مشت نگه دارید، سپس انگشتان را تا جایی که می‌توانید صاف و از هم دور کنید. همچنین می‌توانید توپ یا جسم سفت گرد دیگری را روی کف دستتان بگیرید تا مقاومت بیشتر شود.

حرکت خم کردن انگشت

• انگشتانتان را بکشید و صاف نگه دارید. سپس یک انگشت را از بند انگشت تا جایی که می‌توانید خم کنید؛ بعد دوباره انگشت را صاف کنید. این مراحل را 50 بار برای هر انگشت تکرار کنید. هدف از این حرکت افزایش قدرت و دامنه حرکتی عضله است.

حرکت تماس انگشت با انگشت

• انگشت شستتان را به صورتی روی انگشت اشاره‌ بگذارید تا شکلی مانند حرف «O» تشکیل شود. سپس انگشتانتان را صاف کنید و دو انگشت میانی و شست را با هم مماس کنید. این حرکت را با هر انگشت تکرار کنید و آن را چند بار در طول روز تکرار کنید.

حرکت خم کردن انگشت شست

• در ابتدا تمام انگشتان‌ دست را صاف و نزدیک به هم نگه دارید. سپس انگشت شست را به آرامی به سمت انگشت کوچک خم کنید، به شکلی که انگشت شست از روی کف دست رد شود و پایه انگشت را لمس کند. اگر نمی‌توانید انگشت شست را تا این‌ حد بکشید، انگشت شستتان را تا جایی که می‌توانید بکشید.

حرکت ضربه زدن با انگشت

• دست‌تان را روی یک سطح صاف بگذارید، به شکلی که کف دست رو به پایین باشد. انگشت شست را بالا ببرید، سپس پایین بیاورید. سپس انگشت اشاره را بالا ببرید و پایین بیاورید. این حرکات را برای هر کدام از انگشتان تکرار کنید.

حرکت کشش مچ دست

• ساعد یک دست را با دست دیگر نگه دارید، سپس مچ دست را تا جایی که می‌توانید ده بار رو به جلو و عقب خم کنید.

حرکات فوق را به تدریج شروع کنید و همانطور که عضلاتتان قوی‌تر می‌شود، مقاومت در برابر انجام حرکت را افزایش دهید. اما اگر حین انجام حرکت احساس درد کردید، حرکت را بلافاصله متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید.

توجه داشته باشید که ورم پس از جراحی، انجام حرکات ورزشی دست را دشوار می‌سازد. برای آن‌ که ورم کمتر شود، دستتان را با استفاده از بازوبند در طول روز بالا نگه دارید و شب‌ها نیز دستتان را روی بالش بگذارید.

کمپرس گرم

گرما یا حرارت، با افزایش جریان خون و شتاب دادن به مولکول‌های تشکیل‌دهنده بافت‌ها، به کاهش ناراحتی و خشکی دست‌ها کمک می‌کند. استفاده از گرما می‌تواند مفید باشد برای رفع خشکی و سفتی مفاصل و عضلات، و ممکن است قبل از انجام فعالیتی مفید باشد. عموماً در ورزشکاران مشاهده می‌شود که قبل از تمرین، بدن خود را با گرما آماده می‌کنند. همچنین، متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی ممکن است قبل از شروع جلسه درمان از گرما برای رخت‌اندازی دست‌ها استفاده کنند.

ماساژ انگشتان دست

تکنیک‌های زیر روش‌های خاصی برای برطرف کردن درد، التهاب و خشکی هستند. احتمال دارد حین انجام این تکنیک‌ها قدری دچار درد شوید، اما در طول جلسه ماساژدرمانی کاملاً راحت و آرام خواهید بود.

اگر مطمئن نیستید که توانبخشی انگشت دست را چگونه باید شروع کنید، با متخصص طب فیزیکی و توانبخشی یا متخصص ماساژ دست مشورت کنید تا توصیه‌ها و دستورات لازم را به شما ارائه بدهند.

حرکات دورانی کوچک در امتداد تاندون

لمس کردن و فشار دادن ساده ناحیه‌های دردناک و درگیر دست، مچ دست و ساعد می‌تواند درد و خشکی را به شدت کاهش دهد. این تکنیک بسیار ساده است، از نوک انگشت دردناک شروع کنید؛ انگشتان شست و اشاره دست دیگر را دو طرف انگشت دردناک بگذارید و همانطور که انگشتان را به آرامی به هم فشار می‌دهید، در دایره‌های کوچک حرکت بدهید. به آرامی روی انگشت و دیگر ناحیه‌های دردناک دست، مچ دست و ساعد پایین بروید.

ماساژ شیردوشی

ماساژ شیردوشی مشابه تکنیک فوق است، اما در این ماساژ با تمام دستتان به کل دست و ساعد فشار می‌آورید. از نوک انگشتان شروع کنید و ماساژ را در امتداد دست و ساعد ادامه بدهید تا به آرنج برسید. می‌توانید ماساژ را دو یا سه بار رو به جلو و عقب تکرار کنید تا بهترین نتیجه را از ماساژ بگیرید.

سایش متقاطع و جدا کردن تاندون

به تنهایی انجام دادن ماساژ بافت عمقی، از همه سخت‌تر است، چون باید فشار را فقط با یک دست حفظ کنید. بااین‌حال سایش متقاطع، جدا کردن تاندون و حتی ماساژ نقاط ماشه‌ای را می‌توانید امتحان کنید.

دفعات و طول مدت ماساژ

متخصصان توصیه می‌کنند ماساژ دست را در کنار حرکات دست و انگشت هر روز حداقل چند دقیقه انجام بدهید، چون ترکیب ماساژ حرفه‌ای و ماساژ دادن خود بهترین نتیجه را به دست می‌دهد. اگر ناراحتی‌تان بیش از حد شدید بود، باید تعداد دفعات ماساژ را کمتر کنید. اما اگر پیشرفت کردید، چنانچه تحملش را داشتید، مدت زمان ماساژ را بیشتر کنید یا ماساژ را دو بار در روز انجام بدهید.

ارتز انگشتان

توصیه می‌شود فعالیت‌هایی را انجام ندهید که مستلزم گرفتن مکرر اشیا با انگشت یا کار با ماشین‌آلات دستی لرزشی است. ممکن است پزشک بریس انگشت را برایتان تجویز کند؛ بریس را باید شب‌ها ببندید تا انگشت‌تان را صاف نگه دارد و تاندون فرصت استراحت پیدا کند.

ارتزهای دست طراحی‌های متفاوتی دارند، بعضی از آنها می‌توانند موقعیت دست را اصلاح کنند و بعضی را می‌توانید مطابق با دامنه و شدت حرکت خاص تنظیم کنید. حتی تعدادی از ارتزهای انگشت را می‌توان روی موقعیت دقیق یا دامنه حرکتی خاص انگشتان بیمار تنظیم کرد. بستن ارتز انگشت از انجام دادن حرکاتی جلوگیری می‌کند که ممکن است روند بهبود را مختل کنند. جان کلام آن‌که ارتز مناسب انگشت انجام دادن حرکات به روشی ایمن و کنترل‌شده را تضمین می‌کند.

تحریک الکتریکی انگشتان دست

تحریک عصبی ـ عضلانی از طریق گذاشتن پدهای الکترود روی عضله انجام می‌شود؛ تحریک عصبی ـ عضلانی از نظر فیزیولوژیک عضلات سطحی نزدیک به پوست را تا حد زیادی فعال می‌کند. تکنیک تحریک عصب برای کنترل کردن مجموعه‌ای از حرکات انگشت و الگوهای گرفتن اشیاء با دست و انگشتان مفید است.

تحریک الکتریکی با اهداف زیر انجام می‌شود:

• بازآموزی حرکات فیزیولوژیک و کارکرد گرفتن اشیاء و چنگ زدن
• بازیابی کارکرد مفصل از نظر پایداری و یا توانایی حرکتی
• افزایش قدرت، استقامت و هماهنگی
• بهبود ویسکوالاستیسیته (گران‌روی ـ کشسانی) بافت پیوندی
• بهبود کارکردی نورون‌های حرکتی تحتانی یا عصب محیطی آسیب‌دیده‌ای که قابلیت ترمیم دارد.
• کمک به بازسازی عصبی یا عصب‌رسانی مجدد
• بهبود گردش خون
• کاهش ورم و درد

توانبخشی انگشتان با لیزر درمانی

درمان با لیزر کم‌توان و پروب با نوک بسیار ظریف می‌تواند درمان مفیدی برای انگشت ماشه‌ای یا عوارض دیگر باشد. حتی لیزر پرتوان نیز برای درمان عارضه‌های التهابی دست مانند انگشت ماشه‌ای و تنوسینوویت دکرون مؤثر است.

توانبخشی تاندون فلکسور (Flexor)

آسیب‌دیدگی‌ تاندون خم‌کننده یا فلکسور از جمله آسیب‌های شایع‌تر و در عین‌حال پیچیده‌ای است که توسط جراحان دست درمان می‌شود. ساز و کار تاندون فلکسور، نقش مهمی در قابلیت عملکردی دست دارد. متخصصان فیزیوتراپی و کاردرمانی غالباً در درمان مشارکت دارند و نقش مهمی را در توانبخشی پس از جراحی برای ترمیم تاندون فلکسور بر عهده دارند. ناحیه تاندون آسیب‌دیده، طراحی آتل و فرایند درمان را تعیین می‌کند. حرکات توانبخشی اولیه، تابعی از مرحله و مدت زمان التیام یافتن تاندون است.

توانبخشی سندروم انگشت ماشه‌ای

وقتی غلاف تاندون انگشت ملتهب می‌شود، التهاب حرکت لغزشی تاندون درون غلاف را مختل می‌کند و در نتیجه مشکل انگشت ماشه‌ای پیش می‌آید.

نتیجه گیری

نمی‌توان انکار کرد که تصادف‌های کوچک هر از گاه رخ می‌دهد، پس هر چه اطلاعاتتان بیشتر باشد، بهتر می‌توانید خود را آماده کنید. در این‌ بین خبر خوب این است که آسیب‌دیدگی انگشت را می‌توان به روشی مؤثر درمان کرد. اگر دست و انگشتتان آسیب دیده است و مطمئن نیستید که برای برگشت به زندگی قبل از آسیب‌دیدگی چه کارهایی باید انجام بدهید، با کلینیک فیزیوتراپی و کاردرمانی امید تماس بگیرید. ما طیف گسترده‌ای از درمان‌های توانبخشی مانند ورزش‌درمانی را ارائه می‌دهیم. حرکات ورزشی را به تدریج شروع کنید و مقاومت در برابر حرکت را به موازات قوی‌تر شدن عضلات افزایش دهید. بااین‌حال اگر حین ورزش احساس درد کردید، حرکت را فوراً متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید. حتی اگر از ورزش‌درمانی نتیجه نگیرید، ما انواع ابزارهای جدید و نوآورانه را برای کمک کردن به شما در اختیار داریم.

پرسش‌های پرتکرار

در دوران نقاهت پس از جراحی انگشت چه محدودیت‌هایی دارم؟

به مدت حداقل دو هفته تا شش هفته پس از عمل نباید کارهای زیر را با دست جراحی‌شده انجام بدهید:

• وسیله‌ای که سنگین‌تر از یک فنجان چای باشد، بلند نکنید.
• کشیدن یا هل دادن ممنوع است.
• از وسایل کمکی برای راه رفتن، مانند عصا یا عصای زیربغل، استفاده نکنید.
• رانندگی نکنید. برای شروع رانندگی از پزشک اجازه بگیرید.

خوب شدن انگشت پس از جراحی چقدر طول می‌کشد؟

پزشک بخیه‌ها را یک تا دو هفته پس از جراحی می‌کشد. التیام یافتن کامل انگشت احتمالاً شش هفته طول می‌کشد. پس از این مدت می‌توانید انگشتتان را به راحتی و بدون درد حرکت بدهید.

چند وقت پس از جراحی انگشت ماشه‌ای باید فیزیوتراپی و توانبخشی را شروع کنم؟

لازم است حرکات انگشت را پس از جراحی انجام بدهید تا انگشتتان سفت و خشک نشود. زمان دقیق شروع فیزیوتراپی به نظر پزشک معالجتان بستگی دارد.

پس از جراحی انگشت می‌توانم رانندگی کنم؟

هنگام رانندگی باید قوی و هوشیار باشید و بتوانید فرمان را با هر دو دست بگیرید. نباید تحت تأثیر داروهای مسکن باشید و بهتر است درباره این موضوع از متخصص فیزیوتراپی سؤال کنید.

چه روش‌هایی روند التیام پس از جراحی دست را تسهیل می‌کند؟

هفت روش زیر فرایند التیام پس از جراحی را تسریع می‌کند:

• انرژی مناسبی را که بدن‌تان برای التیام‌بخشی به آن نیاز دارد، تأمین کنید.
• از تخت پایین بیایید و بیشتر حرکت کنید.
• تأمین آب بدن را فراموش نکنید و آب فراوان بنوشید.
• به حد کافی استراحت کنید.
• از زخم‌تان به خوبی مراقبت کنید.
• به دستورات متخصص فیزیوتراپی عمل کنید.
• رویکرد مناسبی را برای التیام انتخاب کنید.

ماساژ دست و انگشتان را چگونه و هر چند وقت یک بار باید انجام بدهم؟

متخصصان توصیه می‌کنند ماساژ دست را در کنار حرکات ورزشی هر روز حداقل چند دقیقه انجام بدهید؛ چرا که ترکیب ماساژ حرفه‌ای و ماساژ دادن خود بهترین نتیجه را به دست می‌دهد. اگر ناراحتی‌تان بیش از حد شدید بود، باید تعداد دفعات ماساژ را کمتر کنید. اما اگر پیشرفت کردید، چنانچه تحملش را داشتید، مدت زمان ماساژ را بیشتر کنید یا ماساژ را دو بار در روز انجام بدهید.

چرا انگشتان دست پس از جراحی خشک می‌شوند؟

خشک و سفت شدن انگشت دست می‌تواند نتیجه ورم، تشکیل بافت همبند جای زخم یا بی‌حرکت بودن انگشت باشد که در اثر عفونت یا عوارض دیگر شدیدتر می‌شود. برای آن‌که بهترین دوران نقاهت را پس از جراحی دست داشته باشید و بتوانید انگشتان را به روشی ایمن دوباره حرکت بدهید، جراح شما را به متخصص دست معرفی می‌کند.