فیزیوتراپی در بیماران گیلن باره و توانبخشی در چند مرحله

تاریخ 14 آبان 1402

بیماری گیلن باره یا سندروم گیلن باره (GBS)، یک بیماری ایمنی‌ای است که به دلیل آسیب غلاف میلین در اطراف اعصاب ایجاد می‌شود. غلاف میلین عملکردی مشابه عایق‌های پلاستیکی در اطراف سیم‌های برق دارد.

علائم اصلی این بیماری شامل فلج تصاعدی و ضعف در دست و پا است که به تدریج به سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد، این ممکن است عوارضی جدی برای سلامتی فرد ایجاد کند، به خصوص اگر عضلات تنفسی تحت تأثیر قرار گیرند یا اختلالات در عملکرد سیستم عصبی خودکار وجود داشته باشد. عموماً این بیماری به علت عفونت حادی ایجاد می‌شود، به ویژه پس از عفونت ویروسی. گاهی اوقات این وضعیت پس از مشکلات ایمنی، عمل جراحی و حتی زایمان رخ می‌دهد.

دلایل سندروم گیلن باره

بیماری GBS مسری یا ارثی نبوده و علت واقعی آن نامشخص است؛ با اینحال در حدود نیمی از موارد آن، به دنبال عفونت ویروسی یا باکتریایی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و هپاتیت عفونی ویروسی مونونوکلئوز به وجود می‌آید.

علائم سندروم گیلن باره

علائم سندروم گیلن باره شامل ضعف جسمی می‌باشد که معمولا از پاها شروع شده و به سمت بالا تنه حرکت می‌کند. ضعف، با کاهش هرگونه احساس (پارستزی) همراه است وعکس العمل‌ها از بین می‌روند؛ به عنوان مثال در معاینه زانو با ضربۀ چکش، زانو عکس‌العملی نشان نخواهد داد. در موارد شدید بیماری، سیستم تنفسی تحت تاثیر قرار می‌گیرد، تا حدی که برای تنفس نیاز به دستگاه می‌باشد. در موارد کمیابی نیز پیش می‌آید که بیماری قلب را نیز تحت تاثیر قرار دهد. حداکثر میزان ضعف معمولا در دو سه هفته اول رخ می‌دهد.

تشخیص سندروم گیلن باره

تشخیص بیماری GBS معمولاً به یافته‌هایی از قبیل گسترش سریع فلج عضلانی، عکس‌العمل غیر عادی، عدم وجود تب و عدم وجود احتمال وقوع آن، بستگی دارد. تجزیه و تحلیل مایع مغز و اعصاب (از طریق سوراخ کمری) و آزمایش‌های الکترو تشخیصی اعصاب و عضلات (مانند معاینه‌های هدایت عصبی) از جمله معاینه‌های معمولی می‌باشند که در تشخیص GBS مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مایع مغزی نخاعی یافته‌های معمول CSF شامل تجزیه و تحلیل آلبومین و سیتولوژی می‌باشد. این مایع دارای سطح بالای پروتئین ( ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم در دسی لیتر) می‌باشد که عدم افزایش تعداد سلول‌های پلوسیتوز، مغایرت با وجود بیماری تلقی می‎شود. افزایش ثابت تعداد گلبول‌های سفید خون ممکن است یک تشخیص جایگزین مانند عفونت را نشان دهد.
• تشخیص الکترومغناطیسی (الکترومیوگرافی) (EMG) و بررسی هدایت عصبی (NCS) که ممکن است تاخیرهای طولانی مدت، انتقال عصبی آهسته، بسته شدن مسیر انتقال عصبی و پراکندگی زمانی پتانسیل عمل ترکیبی، در صورت بیماری دمیلینیزان را نشان دهد. در آسیب‎های اولیه عضلانی، یافته‌ها شامل کاهش چندگانه‌ی پتانسیل عمل، بدون کاهش هدایت عصبی می‌باشند.
تشخیص الکترومغناطیسی (الکترومیوگرافی) (EMG) و بررسی هدایت عصبی (NCS) که ممکن است تاخیرهای طولانی مدت، انتقال عصبی آهسته، بسته شدن مسیر انتقال عصبی و پراکندگی زمانی پتانسیل عمل ترکیبی در صورت بیماری دمیلینیزان را نشان دهد. در آسیب های اولیه عضلانی، یافته‌ها شامل کاهش چندگانه‌ی پتانسیل عمل، بدون کاهش هدایت عصبی می‌باشند.

مدیریت سندرم گیلن باره

اکثر بیماران می‌توانند طی چند ماه بهبودی پیدا کنند اما پیشرفت آن کند است. در موارد شدید بیماری دغدغه‎ی اولیه، حفظ عملکردهای حیاتی و مشغول به کار نگه داشتن عضلات است. انجام این کار برای بیمارانی که شدیدا تحت تاثیر بیماری قرار دارند مستلزم استفاده از برخی دستگاه‌ها مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی موقت می‌باشد.

پلاسمافرز (مبدل پلاسما)

پلاسمافرز، خون شما را از آنتی‌بادی‌های مضر پاک می‌کند. این روش با حذف بخش مایع خون شما (پلاسما)، گلبول‌های قرمز را به بدن شما بازمی‌گرداند. با گذشت زمان بدن شما پلاسمای از دست رفته را جایگزین می‎کند.

گلوبولین ایمنی درون وریدی

نوعی از پروتئین وجود دارد (ایمونوگلوبین) که شامل آنتی‌بادی‌های سالم گرفته شده از اهداکنندگان خون می‌باشد. در این روش پزشک ۱ خط وریدی‏ (IV) را وارد رگ شما می‌کند و دوزهای بالای ایمونوگلوبین را درون رگ تزریق می‎کند. این دوزها باعث انسداد آنتی‌بادی‌های مضر خون شما که احتمال دارد به گسترش بیماری GBS کمک کنند؛ می‌شود.
پیش آگاهی بیماری GBS
پیش آگاهی به روند درمان و بهبود وضعیت بیمار گفته می‎شود. بیشتر بازیابی‎ها پس از هفته چهارم شروع بیماری آغاز می‌شوند. تقریباً ۸۰ درصد بیماران در عرض چند ماه تا یک سال بهبودی کامل پیدا می‌‌کنند. اگرچه ممکن است موارد ناچیزی مانند هایپرفلوکسیا در بیمار باقی بماند. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از بیمارانی که دچار آسیب‌های شدید عصبی یا عدم توانایی بازسازی آکسون‎ها هستند؛ با وجود ناتوانی شدید بهبود می‌یابند. با اینحال این بیماری، یک بیماری جدی است و علیرغم بهبود در درمان و مراقبت‎های ویژه، میزان مرگ و میر در میان مبتلایان به آن، حتی در بهترین واحدهای مراقبت ویژه، هنوز هم در حدود ۲ تا ۳ درصد می‌باشد.

توانبخشی بیماران مبتلا به GBS

اگرچه بسیاری از افرادی که از بیماری GBS رنج می‌برند، بهبود می‌یابند اما طول مدت این بیماری غیرقابل پیشبینی بوده و ممکن است به چند ماه مراقبت و توانبخشی در مراکز درمانی نیاز داشته باشد.
همانطور که عملکرد عصبی باز می‌گردد، ممکن است بیمار برای یادگیری نحوه استفاده از عضلات آسیب‌دیده نیاز به کمک داشته باشد. توانبخشی ممکن است شامل انواع مختلفی از روشهای درمانی باشد.
فیزیوتراپی. درمان فیزیکی فیزیوتراپی (فیزیوتراپی) عضلات و مفاصل را تحریک می‌کند تا قدرت انعطاف پذیری و محدوده حرکات را بازگرداند.
کاردرمانی – کاردرمانی بر فعالیت‌هایی که به بیمار کمک می‌کند در زندگی روزمره به خود متکی باشد، تمرکز دارد.
دستگاه‌های کمکی- ممکن است بیمار نیاز داشته باشد استفاده از وسایل جانبی مانند پایه، عصا، بریس‎های بازو، واکرها و صندلی‌های چرخدار برای کمک به بازیافتن تحرک، یا برای استفاده دراز مدت در صورتی که GBS باعث معلولیت دائمی بیمار شده باشد؛ را بیاموزد.

فیزیوتراپی چگونه به این بیماران کمک می‌کند؟

درمان فیزیوتراپی برای بیماران GPS فواید زیر را خواهد داشت:

• بازیابی استقلال بیمار با انجام وظایف روزمره خود
• کمک به بازگشت بیمار به الگوهای حرکتی عادی با استفاده از آموزش چگونگی انجام فعالیت‌ها به روش‌های مختلف
• استفاده از تمرینات قدرت عضلانی و انجام این تمرینات به صورت صحیح تا حد امکان
• کشش عضلات منقبض شده و جلوگیری از پوسیدگی و کهنه شدن بافت نرم
• بهبود وضعیت بیمار در دراز کشیدن، نشستن، ایستادن و خوابیدن
• افزایش تحرک بیمار
• افزایش تعادل و هماهنگی
• افزایش سطح انرژی و تناسب اندام
• افزایش توانایی برای استراحت کردن
• افزایش پیشرفت بهبودی
• آموزش درباره بیماری GBS و علائم آن
نقش فیزیوتراپی برای بیماران GBS را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
• فاز حاد
• مرحله میانی توانبخشی
• انجام توانبخشی در دراز مدت
مهمترین عامل، ارتباط این رویکرد چندگانه با هدف تیم درمانی، برای کمک به روند درمان بیمار است:

فاز حاد

در مرحله حاد بیماری، فیزیوتراپی بخش قابل توجهی از مراقبت بیمار را به تنفس می‌پردازد؛ به ویژه اگر بیماری بر روی عضلات بینابینی تأثیر بگذارد که برای حرکت دنده‌ها در حین تنفس استفاده می‌شوند و در میان دنده‌ها قرار دارند، فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، اگر بیماری بر روی پرده دیافراگم (پرده‌ای که بین شکم و قفسه سینه قرار دارد) تأثیر گذار باشد، نفس کشیدن برای بیمار به شدت دشوار و ناتوان‌کننده خواهد بود. بنابراین، در مرحله حاد بیماری، تمرینات تنفسی منظم و ثابت بسیار ضروری است.

مرحله بینابین بیماری

در این مرحله توانیابی شروع می‌شود.
• هنگامی که پزشک شروع به حرکت دادن بیمار می‌کند، باید بداند که فیزیوتراپی باید مرحله به مرحله پیش برود. آنها متوجه می‌شوند که بیمار کدام عمل را آرام و کدام را به سرعت انجام می‌دهد؛ بنابراین سعی می‎کنند قدرت را به تدریج افزایش دهند. عمدتاً در انجام تمرینات عضلات تنفسی، هر بار حرکات مقداری بیشتر می‌شوند.
• بیماران مبتلا به بیماری GBS عمدتاً از درد شدید شکایت دارند که می‌تواند با استفاده از TENS و سایر تکنیک‏های کاهش درد درمان شود.
• اگر عضلات زیاد در حالت منبسط نگه داشته شوند، خشکی عضله افزایش می‌یابد، بنابراین باید طیف گسترده‌ای از حرکات غیر فعال (کمکی) حداقل یک بار در روز انجام شود.
• اگر ماهیچه‎های ضعیف در اطراف مفصل وجود داشته باشند و حرکت بیش از حد انجام شود، مفصل می‌تواند کاملا شل شده و بعدها دچار درد شود. انجام حرکات بسیار کم نیز می‌تواند باعث خشکی مفصل شود که این نیز تا حد زیادی دردناک است.
• در مراحل اولیه مهم است که از مچ بند تثبیت کننده (رستینگ اسپلینت) که در بازار موجود است استفاده کنید. عضلات خشک می‌توانند بعدها هنگام راه رفتن و به ویژه هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها موجب درد شوند و شما را تا حد زیادی خسته کنند.
مهم‎ترین ویژگی در مرحله بعدی بیماری این است که هنگامی که بیمار خارج از رخت خواب است گردش خون کاملاً وابسته به عضلات بدن است.
• اگر مچ‎های پا و دست به اندازه کافی تحرک نداشته باشند دچار تورم می‌شوند؛ بنابراین فشار خون بیمار در این مرحله کنترل می‌شود تا از تورم ناگهانی جلوگیری گردد. چنین بیمارانی برای کنترل فشار خون و پمپاژ آن به قلب و همچنین جلوگیری از لخته شدن خون، جوراب‎های الاستیک خاصی تهیه می‌کنند.
• برخی بیماران که عضلات شکم ضعیفی دارند ممکن است به شکم بندهای طبی نیاز داشته باشند. زمانی که بیمار در حال غلبه کردن بر اثری که بیماری بر مفاصل داشته است می‌باشد، در روند درمان بسیار مهم است.
• به خصوص مفصل شانه بر عضلات اطراف خود متکی است؛ بنابراین ممکن است بیمار در مراحل اولیه نشستن و پیاده‌روی به بازوی پشتیبان نیاز داشته باشد.
• نشستن درست بسیار مهم است. در صورت لزوم می‌توان با کوسن، حوله یا بالش از ستون فقرات کمری حمایت کرد. طولانی شدن نشستن در حالی که ستون فقرات شما قوز دارد می‌تواند منجر به آسیب جزئی در مفاصل ستون فقرات گردد و ایجاد کمر درد کنند.
• به همین اندازه مهم است که از وسط و بالای ستون فقرات و همچنین بازوها حمایت کنید.
• کشش اندام‎ها از جمله دست‌ها، پاها و ساق پا، تمام بدن (به خصوص به وسیله شیرجه زدن) کمک می‌کند که نه تنها عضلات محیطی بلکه عصب‎های مرتبط با آن نیز تقویت شوند و بهبود پیدا کنند.
• وظایف عملی روزمره که شامل ورزش هستند، می‎توانند مفید باشند. این وظایف عبارتند از راه رفتن، نشستن، برخاستن، چرخیدن و غلت زدن در رختخواب، پوشیدن و درآوردن لباس‎ها و غیره؛ که کمک می‎کند بیمار به زندگی عادی بازگردد.

توانبخشی مداوم

آب درمانی فوق‎العاده است زیرا بیمار می‌تواند شنا کند بنابراین آب، بخش زیادی از وزن او را پشتیبانی می‎کند و همچنین می‎تواند در برابر مقاومت جریان آب تمرین کند. هر قدر تندتر حرکت کند، حرکت سخت‎تر خواهد بود و هر قدر آرامتر حرکت کند، وضعیت بهتری خواهد داشت. آب درمانی برای همه مناسب نیست. چرا که گرمای آب برای برخی افراد بسیار زیاد است.

• مهم است که مراقب وضعیت قرار گرفتن بدن باشید؛ چراکه ضعف ماهیچه‎ها می‎تواند آن را تحت تاثیر قرار دهد. اغلب فیزیولوژیست در برطرف کردن این مشکل و دادن مشاوره به بیمار نقش دارد.
• ممکن است بیمار نیاز به تمرین تعادل داشته باشد؛ زیرا درباره اهمیت مچ پا در تعادل بدن آگاهی داریم. ممکن است بیمار دریابد که برای حفظ تعادل نیاز دارد کفل‎ها را حرکت دهد.
•  همانطور که بیمار پیشرفت می‎کند، پزشکان برخی تمرینات در زمینه مهارت‎های پیشرفته مانند بالا و پایین رفتن پله‎ها و سطوح شیب دار، را تجویز می‎کنند.
•  در حین تمرین مداوم مهم است که کشش عضلاتی مانند ساق پا، همسترینگ و عضلات بازو که در معرض خشک شدن قرار دارند را حفظ کنید تا از این خطر جلوگیری کنید.
•  آب درمانی، پیاده‎روی، تمرین دوچرخه یا هر ورزشی که ضربان قلب بیمار را بالا ببرد برای اطمینان یافتن از اینکه وضعیت قلبی عروقی و تناسب بدنی شما در وضعیت خوبی قرار داشته باشد، مهم است.

آیا اوزون تراپی موثر است؟

اوزون تراپی بر اساس اصلی در پزشکی کار می‎کند که بر این باور است که اوزون درجه پزشکی (O3) که فرم واکنشی اکسیژن خالص است، می‌تواند واکنش‎های درمانی در بدن ایجاد کند. بدن انسان به خودی خود، قادر به درمان خویشتن است اما این توانایی هنگام بیماری آسیب می‎بیند. اوزون درمانی با تحریک بدن به آن کمک می کند تا هرگونه مشکلی را در خود را از بین برده و خود را درمان کند.
در تکنیک دیگری اوزون از بدن خارج می‎شود، با اوزون ترکیب می‎گردد، و به روش دیگری که درمان prp نامیده می‎شود مجددا به بدن تزریق می‎گردد. هنگامی که اوزون با پلاسمای خون واکنش نشان می‎دهد، باعث تولید پروکسید هیدروژن، نوعی ضدعفونی کننده قوی که به دلیل توانایی درمانی خود شهرت دارد، می‎شود.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.