کاردرمانی پس از سکته مغزی و بازتوانی تعادل بیمار در راه رفتن

استروک به سکته مغزی گفته می‌شود و حادثه‌ای است که ممکن است برای هر فردی در هر سنی رخ دهد. درحقیقت زمانی‌که جریان خون به نقطه‌ای از مغز متوقف می‌شود سکته مغزی اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی، سلول‌های مغز از اکسیژن محروم شده و به‌تدریج از بین می‌روند. هنگامی که سلول‌های مغز در طول سکته از کار می‌افتند توانایی‌هایی نظیر حافظه و کنترل عضلات که توسط آن ناحیه از مغز کنترل می‌شوند از دست می‌روند.
چگونگی آسیب‌دیدگی فرد در سکته مغزی به نقطه‌ای از مغز که در آن چنین ناهنجاری رخ داده و همچنین میزان آسیب‌دیدگی بستگی دارد. به‌عنوان مثال فردی که دچار سکته خفیفی شده ممکن است به مشکلات جزئی نظیر ضعف موقت در یک دست و پا مبتلا شود. اما افرادی که دچار سکته‌های بزرگتری می‌شوند ممکن است یک طرف بدن آن‌ها به‌طور دائم فلج شده و توانایی تکلم خود را از دست بدهند.
برخی افراد به‌طور کامل از چنین ناهنجاری بهبود مییابند اما بیشتر از 3/2 درصد از بازماندگان دچار برخی از انواع ناتوانی‌ها می‌شوند. بعد از فیزیوتراپی، کاردرمانی به‌عنوان دومین درمان موثر در سکته مغزی شناخته شده است.

سکته مغزی چگونه رخ می‌دهد؟ 

2 نوع سکته مغزی وجود دارد. بنابراین علت چنین عارضه‌ای به نوع آن بستگی دارد:

سکته مغزی ایسکمیک

این نوع سکته مغزی شبیه سکته قلبی است با این تفاوت که در رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد. لخته خون ممکن است در رگ‌های خونی مغز، رگ‌های خونی منتهی به مغز یا حتی رگ‌های خونی قسمت دیگر از بدن شکل گرفته و سپس به سمت مغز راهی شود. این لخته‌های خونی موجب انسداد جریان خون به سلول‌های مغز می‌شوند. سکته مغزی ایسکمیک ممکن است با انسداد رگ‌های خونی مغز توسط پلاک  (رسوب چربی و کلسترول) رخ دهد. تقریبا 80% از سکته‌های مغزی از نوع ایسکمیک هستند.

سکته مغزیه هموراژیک

این نوع سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی مغز ترکیده یا پاره می‌شوند. نتیجه این امر نشت خون به بافت مغز و آسیب دیدن سلول مغزی است. از شایع‌ترین علل سکته مغزی هموراژیک می‌توان به فشارخون بالا و آنوریسم مغزی اشاره کرد. آنوریسم به تضعیف یا نازک شدن دیواره رگ‌های خونی گفته می‌شود.

علائم سکته مغزی چیست؟

رایج‌ترین علائم سکته مغزی عبارتند از:

• تضعیف یا بی‌حسی در نواحی صورت، دست و پا در یک سمت بدن
• از دست دادن بینایی یا تضعیف نور چشم (حالتی است که شبیه کشیده شدن پرده روی چشم است) در یک یا هر دو چشم
• از دست دادن قدرت تکلم، اختلال در صحبت کردن یا درک آن‌چه که دیگران می‌گویند.
• سردردهای ناگهانی و شدید بدون علت
• از دست دادن تعادل یا پیاده‌روی ناپایدار معمولا همراه با علائم دیگر

چگونگی تاثیر کاردرمانی بعد از سکته مغزی

کاردرمانی یک مرحله اساسی در مسیر بهبود پس از سکته مغزی است. بیمارانی که توانایی انجام وظایف روزمره خود از جمله حفظ تعادل، تمرکز، حفظ اطلاعات و حتی دسترسی به اشیاء را از دست می‌دهند، نیازمند بازآموزی این حرکات اساسی با تخصص یک درمانگر کاردرمانی هستند.

هدف متخصص کاردرمانی، کمک به بهبود توانایی‌های حسی و حرکتی که آسیب دیده‌اند، است. این کار با برنامه‌ریزی مجدد مغز بیماران و کمک به بازیابی کنترل عضلات آنها انجام می‌شود.

بسیاری از افرادی که از سکته مغزی جان سالم بدر می‌برند تلاش زیادی می‌کنند تا زندگی عادی خود را داشته باشند چراکه مهارت‌ها و کارهایی که قبلا برای آن‌ها خیلی ساده بوده اکنون سخت شده‌است. متخصصین کاردرمانی به بیماران کمک می‌کنند تا در انجام وظایف روزانه نظیر لباس پوشیدن، حمام کردن، نوشتن، رانندگی و آشپزی تسلط پیدا کنند.
بیماران بعد از بازیابی عملکردهای بیشتر می‌توانند به کار خود برگردند. بسیاری از بیماران درنتیجه کاردرمانی می‌توانند به انجام سرگرمی‌های موردعلاقه خود نظیر نقاشی یا نواختن ساز موسیقی ادامه دهند. با گذشت زمان، با پشت کار و حمایت، بیماران می‌توانند بهبود پیدا کنند، مستقل‌تر شده و زندگی خود را نجات دهند.

مزایای کاردرمانی

کاردرمانی پس از سکته مغزی تا حدود زیادی موثر شناخته شده است .بسیاری از مزایای این روش درمانی عبارتند از:
• بهبود کیفیت زندگی: مزیت اولیه کاردرمانی، بهبود کیفیت زندگی بیمار است. متخصصین کاردرمانی کمک می‌کنند تا بیماران توانایی‌های حسی و حرکتی خود را در طول دوره بهبود بعد از سکته مغزی بهتر کنند. بنابراین بیماران می‌توانند مهارت‌های ارزشمندی نظیر آراستگی، کار با کامپیوتر و آشپزی را بازآموزی کنند. بازماندگان سکته مغزی با یادگیری چنین مهارت‌هایی می‌توانند به زندگی طبیعی خود بازگردند.
• یادگیری استراتژی‌ها برای غلبه به چالش‌ها: متخصصین کاردرمانی به بیماران سکته مغزی آموزش می‌دهند که چگونه خود را با روش جدید تحرک و طیف حرکتی سازگار کنند. آن‌ها تدابیر کاربردی نظیر چگونگی تقسیم یک کار پیچیده به بخش‌های کوچک‌تر را به بیماران آموزش می‌دهند. سپس هر بخش را تمرین می‌کنند تا بیماران بتوانند کل زنجیره‌ی فعالیت را انجام دهند. علاوه‌بر این، بیماران یاد می‌گیرند که چگونه توانایی‌های جدید خود را متعادل کرده و برای غلبه بر چالش‌ها برنامه‌ریزی کنند. به‌عنوان مثال، برخی از بیمارانی که قادرند تنها از یک دست خود استفاده کنند می‌توانند ولکرو یا بست قلاب‌دار را روی لباس جایگزین دکمه کرده و راحت‌تر لباس بپوشند.
• تغییر فضاهای زندگی برای تناسب با نیازها: بخشی از درمان شامل کمک کردن به بیماران و خانواده‌های آن‌ها در ایجاد تغییر در خانه است تا فضای خانه برای مانوردادن امن‌تر و راحت‌تر باشد. متخصصین کاردرمانی و بیماران با یکدیگر تمرین می‌کنند تا بتوانند تغییرات کاربردی نظیر گرفتن میله‌های کمکی در سرویس بهداشتی را یاد بگیرند و بتوانند در سرویس بهداشتی راحت تحرک داشته باشند.
• مقابله با چالش‌ها و بازگشت به فعالیت‌های روزمره: متخصصین کاردرمانی همچنین می‌توانند چالشهای ناشی از سکته مغزی ازجمله چالش‌های فیزیکی، شناختی و عاطفی را حل و فصل کنند. آن‌ها کمک می‌کنند بیماران فعالیت‌هایی را که نیاز دارند و یا میخواهند انجام دهند را تشخیص دهند. سپس با ارائه استراتژی‌ها کمک می‌کنند تا بیماران به بیشتر فعالیت‌های مورد علاقه خود بازگردند.

هنگامی که به کاردرمانی نیاز دارید چه انتظاری می‌توانید از آن داشته باشید ؟

بسیاری از بیماران سکته مغزی برای این‌که بتوانند به فعالیت‌های روزانه خود بازگردند به کاردرمانی نیاز دارند. این نوع درمان در پروسه توانبخشی و بهبود  بسیار حائز اهمیت است چراکه با کمک درمانگر میتوان مهارت‌های لازم زندگی را دوباره آموخت. متخصصین کاردرمانی ورزش‌ها و فعالیت‌هایی را تجویز می‌کنند که کمک میکند بیمار بتواند توانایی‌های شناختی و فیزیکی خود را دوباره بدست آورد. در طول کاردرمانی، درمانگر بیشتر از آن‌چه تصور دارید حرفه‌ای عمل خواهد کرد.

در جلسات اولیه، درمانگر به رفع چالش‌ها و مشکلات رایج نظیر محیط فیزیکی و محدودیت‌های جدید خواهد پرداخت. متخصصین کاردرمانی شدت سکته مغزی بیمار را درنظر می‌گیرند چراکه این امر می‌تواند میزان درمان مورد نیاز بیمار را تحت تاثیر قرار دهد. با پیشرفت درمان، متخصص با حضور خود در کنار بیمار می‌تواند از بیمار حمایت کند، به بیمار و خانواده او مشاوره بدهد و همچنین کمک کند تا بیمار بتواند راهبردها را خلق نماید.

برای انجام فعالیت‌های روزانه و همچنین فعالیت‌های دلخواه اوقات فراغت تکنیک‌هایی را خواهید آموخت. ممکن است برخی از این روش‌ها و راهبردها مستلزم تجهیزات تخصصی باشند که نحوه استفاده از آنها توسط درمانگر آموزش داده خواهد شد. اگر قصد بازگشت به کار را دارید، متخصص کاردرمانی کمک می‌کند تا برای بازیابی مهارت‌های ضروری حرکتی و شناختی یک جدول زمانی کاربردی را برای خود تنظیم کنید. متخصصین کاردرمانی در تلاش هستند تا کمک کنند، شما به بالاترین سطح عملکردی خود بازگشته و در این زمینه با شما همکاری می‌کنند.

چگونه درمانگران خانه را برای ایمنی و بهترین کیفیت زندگی مهیا می‌کنند؟

• امنیت خانه را ارزیابی کرده و درصورت لزوم پیشنهاداتی ارائه می‌دهند.
• تجهیزاتی که موجب دسترسی راحت می‌شود را توصیه می‌کنند.
• به فکر راه‌هایی برای آماده کردن خانه هستند تا بتوانید بهتر کارهای روزمره را انجام دهید.
• تکنیک‌های یک دست را برای انجام کارهایی از قبیل لباس پوشیدن، بازکردن بسته‌ها، آماده کردن غذا و استفاده از کامپیوتر را نشان و آموزش می‌دهند.
• به خانواده و مراقبین آموزش می‌دهند که چگونه در بازیابی استقلال و انجام فعالیت‌هایی که از انجام آن لذت می‌برید به شما کمک کنند.

متخصص کاردرمانی یک تیم گرای است

با وجود این‌که دستورالعمل‌های کلی توانبخشی در بیمارستان‌ها موجود است اما پزشک بیمار را به یک متخصص کاردرمانی ارجاع خواهد داد. معمولا  5 روز در هفته و حداقل 45 دقیقه در هر روز به کاردرمانی نیاز است.

متخصص کاردرمانی یک عضو جدانشدنی از تیم توانبخشی سکته مغزی است. این تیم چند رشته‌ای متشکل از پزشکان، پرستاران، متخصصین گفتار درمانی، مددکار و سایر متخصصین می‌باشد. در این بین، متخصص کاردرمانی با بیمار همکاری نزدیکی دارد تا مراقبت به نحو احسن تضمین شود. آن‌ها تجربه کافی در شناخت طیف وسیعی از مشکلات و چالش‌های ناشی از سکته مغزی را دارند.

برای ملاقات با یک متخصص کاردرمانی به کجا باید مراجعه کرد؟

معمولا قبل از این‌که بیمارستان شما را ترخیص کند پزشک برای مشاوره درخصوص برنامه توانبخشی با بیمار و خانواده او ملاقاتی خواهد داشت. کار درمانی بخشی از برنامه توانبخشی است. به احتمال زیاد ممکن است درحالی‌که هنوز در بیمارستان بستری هستید با یکی از متخصصین کاردرمانی شروع به کار کنید.
شما درمان را در خانه و یا در مراکز کاردرمانی محله خود ادامه خواهید داد. در مراحل اولیه، هر چه بیشتر حرکات توانبخشی را انجام دهید شاهد مزایای آن خواهید بود. با پیشرفت درمان، نیازهای شما نیز ارزیابی خواهند شد. شاید در ابتدا از میزان کامل آسیب سکته مغزی مطلع نباشید چراکه میزان آسیب معمولا تا برگشت به خانه و تلاش برای ادامه فعالیت‌های روزانه ممکن است مشخص ‌نشود. درمانگر کمک میکند تا برای رویارویی با چالش‌ها آماده شوید و اهداف بهبودی خود را تنظیم و برای دستیابی به آن‌ها اقدام کنید.

کاردرمانی برای هر فردی متفاوت است؟

بنابراین به‌طور کل باید گفت که متخصصین کاردرمانی منحصرا برای کمک به بهبود سکته مغزی حضور دارند. چالش مرتبط با تحقیق و بررسی درخصوص کاردرمانی حاکی از آن است که کاردرمانی به دلیل ماهیت خود، یک مداخله بیمار محور است. بنابراین با توجه به مشکلاتی که هر فردی با آن مواجه می‌شود و همچنین  وظایف و فعالیت‌هایی که برای آن‌ها هدفمند شده است  باید گفت که کاردرمانی برای هر فردی به صورت متفاوت ارائه می‌گردد.

بیمار محوری و متناسب بودن با نیازهای بیماران درحقیقت نقطه قوت این رشته درمانی است. اما تحقیق، تجزیه، ارزیابی و تعیین کمیت کاردرمانی به‌عنوان یک برنامه کاربردی واقعی بسیار دشوار است.

از طرفی، بخشی از چالش شامل ارائه پروتکل‌های بسیار دقیق برای اجرای درمانگران دیگر می‌باشد. این امر می‌تواند بخشی از توضیح این باشد که چرا بسیاری از افراد ظاهرا نمی‌دانند که متخصصین کاردرمانی واقعا چه کاری انجام می‌دهند.