تاریخ 16 آبان 1402
نوروپاتی که در اصطلاح به آن نوروپاتی محیطی نیز گفته می‌شود، شرایطی است که در نتیجه آن فعالیت‌های عادی اعصاب در ارتباط با سیستم محیطی بدن دچار اشکال می‌شود. سیستم عصبی محیطی بدن شبکه‌های از اعصاب است که سیستم عصبی مرکزی بدن (مغز و کانال نخاعی) را به مابقی اعضا متصل می‌نماید.
نوروپاتی زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های عصبی یا نورون‌ها آسیب دیده یا تخریب شده و این شرایط باعث ایجاد اختلال در فرآیند انتقال سیگنال‌های عصبی از مغز به اندام‌ها شود. نوروپاتی می‌تواند یک عصب یا یک نوع از اعصاب را تحت تاثیر خود قرار داده یا باعث وارد شدن آسیب به انواع مختلف اعصاب در بدن شود.
در صورتی که نوروپاتی درمان نشود، در نهایت می‌تواند باعث وارد شدن آسیب دائمی به اعصاب شود. علاوه بر این نوروپاتی می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد یک مشکل جدی برای فرد باشد. در این شرایط لازم است به محض مشاهده علائم بیماری با پزشک ملاقات شود.
در صورتی که نوروپاتی به خاطر یک مشکل خاص قابل درمان ایجاد شده باشد، احتمالاً می‌توان آن را از طریق رفع مشکل بزرگتر درمان کرد. با این وجود در صورتی که نوروپاتی علت خاصی نداشته باشد، امکان کنترل علائم آن به صورت موفقیت‌آمیز از طریق روش‌های درمان مختلف وجود خواهد داشت. در این شرایط لازم است با پزشک برای تعیین بهترین روش درمان برای رفع مشکل صحبت شده و از روش‌های درمان جایگزین و اقدامات خود مراقبتی به عنوان روش‌های تکمیلی استفاده گردد. برای کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره 09128444990 تماس حاصل نمایید.
نوروپاتی محیطی چیست؟
سیستم عصبی محیطی اعصاب را از مغز و کانال نخاعی (یا سیستم عصبی مرکزی بدن) به سایر نقاط بدن متصل می‌کند. این نقاط عبارت‌اند از:
- بازوها
- دست‌ها
- پاها
- زانوها
- صورت
نوروپاتی محیطی یک اختلال است که ناشی از آسیب یا تخریب اعصاب در هنگام عملکرد نامناسب آن‌ها ایجاد می‌شود. این شرایط ممکن است با مشکلات خاصی برای بیمار همراه باشد و بنابراین، استفاده از روش‌های مناسب درمانی برای تسکین آن ضروری است. جزئیات مهم در درمان این شرایط شامل تعیین رابطه نوروپاتی محیطی با سایر مشکلات بدنی است.
دلایل ابتلا به نوروپاتی محیطی چیست؟
بسیاری از دلایل مختلف می‌توانند باعث ابتلای فرد به نوروپاتی محیطی شوند. این دلایل می‌توانند ریشه فامیلی (به صورت مادرزادی) داشته یا اکتسابی (ایجاد شده پس از تولد) باشند.
نوروپاتی فامیلی
رایج‌ترین نوع نوروپاتی ارثی و فامیلی بیماری شارکو- ماری- توث (CMT) است که بر هر دوی اعصاب محرک و محیطی بدن تاثیر می‌گذارد. این بیماری باعث ایجاد ضعف در عضلات ناحیه پایین تنه می‌شود. علاوه بر این در نتیجه این شرایط ممکن است مشکلات ظاهری برای فرد در ناحیه پاها ایجاد گردد. این مشکل می‌تواند راه رفتن را برای فرد دشوار کرده و حتی باعث زمین خوردن فرد شود. در مراحل پیشرفته، این بیماری همچنین می‌تواند بر وضعیت عضلات دست‌ها نیز تاثیر گذارد. تا کنون درمان مشخصی برای این نوع نوروپاتی شناسایی نشده است.
نوروپاتی اکتسابی
نوروپاتی اکتسابی رایج‌ترین نوع نوروپاتی در بین افراد است. این مشکل می‌تواند دلایل متعدد به شرح زیر داشته باشد:
- وارد شدن ضربه: این شرایط شامل آسیب‌دیدگی یک‌باره در نتیجه یک اتفاق همچون زمین خوردن، تصادف با اتومبیل یا فعالیت ورزشی است. آسیب ایجاد شده در این شرایط می‌تواند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب به خاطر انجام حرکت‌های تکراری شده و فضای عبور اعصاب از کانال نخاعی را تنگ نماید.
- عفونت و مشکلات سیستم ایمنی: برخی از عوامل ویروسی و باکتریایی می‌توانند به اعصاب آسیب وارد کنند که برای مثال در این رابطه می‌توان از ویروس ایدز (HIV)، ویروس تب‌خال، و باکتری علت ابتلا به بیماری لایم نام برد. علاوه بر این برخی از مشکلات سیستم ایمنی می‌توانند بر وضعیت عملکرد اعصاب تاثیر داشته باشند. برای مثال سندرم گلین باره، لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک، و روماتیسم از عوامل تاثیرگذار بر این شرایط هستند.
- بیماری‌های سیستمیک: بیماری‌های سیستمیک نوع خاصی از بیماری‌ها هستند که بر وضعیت کل بدن تاثیر می‌گذارند. این بیماری‌ها شامل دیابت (علت اصلی ابتلا به نوروپاتی محیطی)، نارسایی کلیه، برخی از انواع سرطان، و نیز روماتیسم مفصلیهستند.
- مصرف دارو و قرار گرفتن در معرض مواد سمی: مصرف برخی داروها مثل داروهای قوی که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند (شیمی درمانی)، می‌تواند به سیستم اعصاب محیطی آسیب وارد کند. علاوه بر این قرار گرفتن در معرض مواد سمی همچون فلزات سنگین (شامل سرب و جیوه) و نیز مواد شیمیایی صنعتی (به خصوص حلال‌ها) می‌تواند عفونت سیستم عصبی را برای فرد ایجاد کند.
- اختلالات عروقی: نوروپاتی می‌تواند هنگامی ایجاد شود که جریان خون به دست‌ها و پاها به خاطر التهاب، تشکیل لخته خونی، یا سایر اختلالات عروقی دچار محدودیت شود. به این ترتیب اختلال در جریان خون می‌تواند باعث کاهش سطح اکسیژن‌رسانی به سلول‌های عصبی شده و آسیب یا مرگ این سلول‌ها را به همراه داشته باشد.
- عدم تعادل ویتامین‌ها در بدن: سطوح مناسب ویتامین E، 1B، 6B، 9B، 12B، و نیاسین برای عملکرد مناسب سیستم عصبی لازم و ضروری هستند.
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث دفع و از بین رفتن تیامین و سایر مواد مغذی بدن شده و در نهایت نوروپاتی در ناحیه دست‌ها و پاها را ایجاد کند.
هنگامی که نتوان علت دقیق نوروپاتی را مشخص کرد، در اصطلاح به این شرایط نوروپاتی ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص) گفته می‌شود. در حدود 30 تا 40 درصد موارد نوروپاتی از این نوع هستند. از طرف دیگر 30 درصد دیگر موارد نوروپاتی در نتیجه دیابت ایجاد می‌شود.
علائم نوروپاتی محیطی چیست؟
نوروپاتی محیطی می‌تواند یک گروه از اعصاب یا هر سه نوع اعصاب را تحت تاثیر خود قرار دهد. علائم نوروپاتی محیطی شامل موارد زیر هستند:
- احساس سوزش در دست‌ها یا پاها
- احساس پوشیدن یک دستکش یا جوراب تنگ
- درد شدید یا درد به صورت تیر کشیدن
- بی‌حسی و خواب رفتن دست‌ها یا پاها
- ضعف و احساس سنگینی در دست‌ها و پاها و نیز گاهی اوقات قفل شدن دست‌ها و پاها
- افتادن منظم اجسام از دست‌ها
- احساس سوزش یا شوک
- نازک شدن پوست
- افتادن فشار خون
- عملکرد نامناسب جنسی، به خصوص در مردان
- یبوست
- مشکلات هضم غذا
- اسهال
- تعریق بیش از حد
این علائم همچنین می‌تواند نشان دهنده ایجاد سایر مشکلات احتمالی برای فرد باشند. به همین خاطر لازم است در صورت مواجه شدن با این شرایط با پزشک درباره علائم بیماری بطور دقیق صحبت شود.
چگونه می‌توان نوروپاتی محیطی را تشخیص داد؟
ابتدا، پزشک برای تشخیص مشکل از معاینات فیزیکی استفاده کرده و شرح حال بیمار و سابقه درمانی وی را بررسی می‌کند. در صورتی که با انجام این فعالیت‌ها نتوان ارتباط علائم با نوروپاتی محیطی را مشخص کرد، از سایر آزمایش‌ها همچون موارد زیر برای تشخیص بهتر بیماری استفاده خواهد شد:
- آزمایش خون می‌تواند سطح ویتامین و قند خون را اندازه‌گیری کرده و عملکرد مناسب غده تیروئید را بررسی نماید.
- پزشک ممکن است از آزمایش سی تی اسکن یا ام آر آی برای مشاهده وارد شدن هر گونه فشار به اعصاب در نتیجه مواردی همچون فتق دیسک یا تشکیل تومور استفاده کند.
- گاهی اوقات ممکن است پزشک برای تشخیص مشکل از یک عصب نمونه‌گیری کند.
- اﻟﻜﺘﺮوﻣﻴـﻮﮔﺮافی برای تشخیص مشکلات خاص در ارتباط با ارسال سیگنال‌های عصبی به عضلات استفاده می‌شود. برای انجام این آزمایش، پزشک یک سوزن کوچک به عضله وارد می‌کند. در ادامه پزشک از بیمار می‌خواهد به آرامی عضله خود را حرکت دهد. به این ترتیب حسگرهای موجود در سوزن مقدار جریان الکتریکی انتقال یافته به عضله را اندازه‌گیری خواهد کرد.
- در یک آزمایش هدایت عصبی، پزشک الکترودهای خاص بر روی پوست قرار می‌دهد. در ادامه از این الکترودها برای ارسال پالس‌های الکتریکی ضعیف به اعصاب استفاده می‌شود تا به این ترتیب بتوان نحوه انتقال مناسب سیگنال‌های عصبی را کنترل کرد.
روش‌های درمان قابل استفاده برای نوروپاتی محیطی چیست؟
روش‌های درمان برای نوروپاتی محیطی با توجه به علت ایجاد مشکل مشخص می‌شود. در صورتی که علت ایجاد این شرایط ابتلا به دیابت باشد، کنترل سطح گلوکز خون می‌تواند از نقش بسیار با اهمیت در درمان نوروپاتی دیابتی برخوردار باشد. از طرف دیگر در صورتی که فقر ویتامین علت ایجاد مشکل باشد، تامین ویتامین‌های مورد نیاز بدن می‌تواند به رفع مشکل کمک کند. به این ترتیب بسیاری از روش‌های درمان می‌توانند به بازگشت شرایط بیمار به وضعیت عادی کمک نمایند. گاهی اوقات ترکیبی از این روش‌ها بهترین نتایج را برای فرد به همراه خواهند داشت.
داروهای مسکن درد
داروهای مسکن درد قابل تهیه از داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک (OTC) همچون استامینوفن (تیلنول) و داروهای ضد التهاب غیر استروئید همچون آسپیرین و ایبوپروفن می‌تواند برای کنترل درد ناشی از نوروپاتی محیطی بسیار موثر باشد.
داروهای تجویز شده برای بیمار توسط پزشک
بسیاری از داروهای مسکن تجویز شده توسط پزشک برای بیمار می‌تواند به کنترل درد ناشی از نوروپاتی محیطی کمک کند. این داروها شامل نارکوتیک‌ها، برخی از داروهای ضد صرع، و نیز برخی داروهای ضد افسردگی است. سایر داروهایی که به این منظور توسط پزشک برای بیمار تجویز می‌شوند به شرح زیر هستند:
- مهارکنندگان انتخابی آنزیم سیکلواکسیژناز- 2
- ترامادول
- تزریق کورتیکو استروئید
- داروهای صرع همچون گاباپرنتین یا پریگابالین
- داروهای ضد افسردگی همچون آمیتریپتیلاین
- سیمبالتا به عنوان یک مهارکننده
درمان‌های پزشکی
برای کنترل علائم بیماری، پزشک ممکن است از روش‌های مختلف درمانی استفاده کند. برای مثال، پلاسمافرزیس یک روش تصفیه خون است که در آن آنتی‌بادی‌های موجود در جریان خون که ممکن است باعث آسیب به اعصاب شوند، حذف می‌شوند. اگر نوروپاتی به علت اختلال در عملکرد یک عصب ایجاد شده باشد، پزشک ممکن است داروی مناسب را به صورت مستقیم به عصب تزریق کند تا مشکل را برطرف کند.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست بر روی همه افراد جواب نمی‌دهد، اما بسیاری افراد به دلیل غیر دارویی بودن آن تمایل به استفاده از این درمان دارند. در طول این درمان، الکترودها بر روی نقاط مختلف پوست قرار گرفته و از آن‌ها برای ارسال پالس‌های الکتریکی ضعیف استفاده می‌شود. هدف از این درمان ایجاد اختلال در عملکرد اعصابی است که مسئولیت انتقال سیگنال‌های عصبی به مغز را بر عهده دارند.
