فیزیوتراپی آلزایمر و درمان اختلال در عملکردهای حرکتی

بیماری آلزایمر یکی از انواع شایع دمانس یا زوال عقل است و در 60 تا 80 درصد موارد زوال عقل دیده می‌شود. دمانس به معنای از دست دادن حافظه و سایر توانایی‌های ذهنی است که به قدری جدی باشد که باعث اختلال در زندگی روزمره فرد شود. تا سال 2005، 24.2 میلیون نفر در سرتاسر جهان به دمانس مبتلا بودند و هر ساله 4.6 میلیون نفر به این آمار اضافه می‌شوند. حدود 70 درصد از این موارد به بیماری آلزایمر (AD) نسبت داده می‌شود. آلزایمر ششمین علت مرگ در ایالات متحده آمریکاست. متوسط زمان بقای بیماران مبتلا به آلزایمر پس از بروز علائم بیماری حدود 8 سال است، اما این مدت ممکن است بین 4 تا 20 سال متغییر باشد، به وابستگی به سن و وضعیت‌های سلامتی دیگر بیمار.

بیماری آلزایمر بخشی طبیعی از پیری نیست، همچنین این بیماری تنها منحصر به افراد سالخورده نیست. بیش از 5 درصد مبتلایان به این بیماری در سنین پایین علائم بیماری آلزایمر را بروز می‌دهند (که به آن آلزایمر جوانی نیز گفته می‌شود)، سن این افراد معمولاً بین 40 تا 60 سال است.

تغییرات مغز در بیماری آلزایمر 

سلول‌های عصبی بخاطر وجود پلاک‌ها و گره‌ها در مغز افراد مبتلا به آلزایمر از بین می‌روند. پلاک‌ها در واقع انباشتگی بلوک‌های پروتئین به نام بتا آمیلوئید در میان سلول‌های عصبی هستند. گره‌ها نیز در واقع فیبرهای پیچ‌ خورده‌ای از پروتئینی به نام تائو هستند و در سلول‌های عصبی رسوب می‌کنند.

این پلاک‌ها و گره‌ها در بسیاری از سالخوردگان دیده می‌شود. ولی بیماران مبتلا به آلزایمر تعداد بسیار بیشتری از این پلاک‌ها و گره‌ها را دارند. این پلاک‌ها و گره‌ها معمولاً در الگوهایی عادی رسوب کرده و در ابتدا در بخش‌هایی از مغز که مسئول حافظه شخص است رسوب می‌کنند. سپس در سایر بخش‌های مغز نیز تشکیل می‌شوند.

متخصصین عقیده دارند که این پلاک‌ها و گره‌ها ارتباط میان سلول‌های عصبی را مختل کرده و پروسه‌های میان سلولی را بر هم می‌زنند و از این طریق باعث مرگ سلول‌ها می‌شوند. این فرآیندی است که در نهایت منجر به از دست رفتن حافظه، تغییرات شخصیتی، مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره و سایر علائم آلزایمر می‌شود.

علل و عوامل خطر این بیماری چیست؟ 

بسیاری از عواملی که در زیر آمده است می‌تواند شخص را مستعد ابتلا به بیماری آلزایمر کند:

سن: یک نفر از هر نه نفر افراد 65 ساله و بالاتر به آلزایمر و تقریباً یک نفر از هر سه نفر افراد 85  ساله و بالاتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

• سابقه خانوادگی: در صورت ابتلای یکی از اقوام درجه یک مثل والدین، برادر، خواهر یا فرزند به این بیماری، شما را نیز مستعد ابتلا به آلزایمر می‌کند. در صورتی که بیش از یک نفر از اقوام درجه یک شما به آلزایمر مبتلا شوند احتمال ابتلای شما نیز به این بیماری افزایش می‌یابد.
• ژنتیک: احتمال ابتلای افراد به آلزایمر را می‌توان از نظر ژنتیکی بررسی کرد. امروزه می‌توان آزمایشات ژنتیکی را هم برای ژن APOE-e4 و هم برای سایر ژن‌های نادر که عامل این بیماری هستند انجام داد. هرچند، اخیراً دیگر متخصصین آزمایش روتین ژنتیکی برای آلزایمر را توصیه نمی‌کنند.
• ترومای سر: وارد شدن آسیب‌های جدی به سر می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر در آینده شود، مخصوصاً اگر ضربات به سر مکرراً اتفاق بیفتد یا منجر به بیهوشی شود.
• ارتباط قلب-مغز: سلامت مغز ارتباط تنگاتنگی با سلامت قلب دارد. مغز شما را یکی از غنی‌ترین شبکه‌های عروق خونی تغذیه می‌کند. بیماری‌هایی که به قلب یا عروق خونی آسیب می‌زنند شامل فشار خون بالا، بیماری قلبی، سکته، دیابت و کلسترول بالا می‌شوند. کاهش تغذیه خونی مغز ناشی از این بیماری‌ها می‌تواند شخص را مستعد ابتلا به آلزایمر نماید.
• دیابت نوع دو: در مطالعات میدانی، کشف شده است که ابتلا به دیابت نوع دو ریسک ابتلا به آلزایمر را دو برابر می‌کند.
• وزن بدن: پژوهش‌های مختلف ثابت کرده است که هم وزن بالا و هم وزن پایین بدن، خطر ابتلا به اختلال ادراکی و آلزایمر را افزایش می‌دهد.

نشانه‌ها و علائم این بیماری کدامند؟

اگر نسبت به ابتلای فردی به بیماری آلزایمر مشکوک هستید، ممکن است علائم زیر را در آن فرد مشاهده کنید:
* سختی در به یاد آوردن اطلاعاتی که به تازگی دیده یا شنیده‌اند

* گم‌گشتگی

* تغییرات خلق و خو و رفتار

* افزایش اشتباهی گرفتن موقعیت‌ها، زمان و مکان‌ها

* شکاک شدن بی دلیل به خانواده، دوستان و مراقبین

* از دست دادن فزاینده حافظه و تغییرات رفتاری

* دشواری در صحبت کردن

* دشواری در بلع

* دشواری در راه رفتن

تست ترسیم ساعت

تست ترسیم ساعت به عنوان یک ابزار غربالگری برای ارزیابی عملکرد ادراکی افراد مشکوک به آلزایمر استفاده می‌شود. در این تست، فرد مورد نظر خواسته می‌شود یک ساعت را ترسیم کند، ساعات را مشخص کند و سپس عقربه‌ها را به گونه‌ای که یک ساعت مشخص را نشان دهد بکشد. شکل زیر ساعت‌هایی را نشان می‌دهد که توسط افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کشیده شده‌اند.

بیماری آلزایمر یک بیماری پیشرونده است، به این معنا که علائم زوال عقل با گذر زمان بدتر می‌شوند. در مراحل اولیه این بیماری، حافظه به طور محدودی تحت تأثیر قرار می‌گیرد، اما در مراحل پیشرفته بیماری آلزایمر، افراد مبتلا حتی قادر به مکالمه یا پاسخ دادن به محیط اطراف خود نخواهند بود.

عوامل حفاظتی در برابر بیماری آلزایمر چه هستند؟ 

در برخی موارد، پیروی از اصول ساده یا در پیش گرفتن یک سبک زندگی مشخص کمک بزرگی به بیماران آلزایمری می‌کند.

• رژیم غذایی: ثابت شده است که مصرف رژیم غذایی مدیترانه‌ای، که شامل مصرف بالای غذاهای گیاهی و ماهی، با روغن زیتون بعنوان اصلی‌ترین منبع چربی اشباع نشده، مصرف کم گوشت قرمز و مرغ و مصرف متوسط مشروب با کاهش بروز آلزایمر مرتبط است.
• فعالیت جسمانی: تأثیر فعالیت جسمانی روی مغز مشخص نیست. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که فعالیت جسمانی تأثیر مثبتی روی سلامت مغز دارد، ولی مطالعات دیگر ارتباطی بین این دو نشان نمی‌دهند.
• تحریک فکری: چندین پژوهش نشان می‌دهد که افراد پیر و جوانی که در فعالیت‌های تحریک فکری شرکت می‌کنند، برای مثال یادگیری، خواندن یا بازی کردن، کمتر در معرض ابتلا به زوال عقل هستند نسبت به کسانی که در این فعالیت‌ها شرکت نمی‌کنند. هرچند این به معنای آن نیست که افراد با سواد به آلزایمر دچار نمی‌شوند.

فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به بیماران آلزایمری کمک کند؟

 در اغلب مواقع، فیزیوتراپی بعنوان روشی برای درمان مشکلات جسمانی استفاده می‌شود. شکستگی استخوان، بهبودی پس از سوانح، عدم تحرک اینها بیماری‌هایی هستند که می‌توان مستقیماً با فیزیوتراپی درمان کرد. گاهی اوقات از فیزیوتراپی برای درمان تأثیرات یک بیماری نیز استفاده می‌شود و همچنین برای پیشگیری از بروز بیماری در آینده. انجام فیزیوتراپی برای بیماران آلزایمری در این مقوله می‌گنجد.

فیزیوتراپی می‌تواند به سرپا نگهداشتن بیماران مبتلا به آلزایمر یا زوال عقل تا حد ممکن کمک کند. پزشکان بعنوان بخشی از گروه تأمین کننده سلامتی بیمار، تلاش می‌کنند تا استراتژی‌ها، تمرینات ورزشی و توصیه‌هایی را به بیمار منتقل کنند که علیرغم این بیماری، کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. ما در این مرکز با پزشکان، مراقبین، پرستاران و خانواده بیمار سعی در فراهم کردن بهترین روش‌ها و استراتژی‌ها برای بیماران آلزایمری داریم.

ماساژ درمانی در فیزیوتراپی برای بیماران آلزایمری

این نوع از درمان در درجه اول به آرام کردن بیمار و کاهش سطح استرس او می‌پردازد. بیماران مبتلا به آلزایمر، مقداری حس سرخوردگی دارند، که البته قابل درک است. احساسات می‌توانند تأثیر شگرفی بر انسان داشته باشد. آرام کردن بیمار از طریق کلمات ثمربخش است ولی تأثیر لمس و ماساژ درمانی به شدت تأثیرگذار است.

مزایای فیزیوتراپی برای بیماران آلزایمری

هدف اصلی فیزیوتراپی برای بیماران آلزایمری کمک به آنها برای حفظ استقلال جسمانی و عملکردی آنها تا حد ممکن است. ما به این بیماران کمک می‌کنیم تا با انجام فعالیت‌های روزمره، چندین مزیت جسمانی را به ایشان هدیه کنیم که آنها را از سایرین بی‌نیاز کند.

• بهبود تعادل و قدرت عضلات میانی بدن
• کمک به سفتی عضلات و قدرت عضلانی
• بهبود تحرک
• فراهم کردن روش‌های برای مدیریت درد
• بهبود هماهنگی
• ایجاد یک تمرین ورزشی داخل منزل و برنامه کششی
• استفاده از تجهیزات کمکی (همچون کمربندهای طبی) برای کمک به انجام فعالیت‌های روزمره

کار این مزیت‌ها پیشگیری از سقوط بیمار، داشتن توانایی برای حرکت و ایستادن راحت و با پیشرفت بیماری، داشتن توانایی پوشیدن لباس و خوردن غذا بدون نیاز به دیگران است. این موارد باعث وابستگی بیماران آلزایمری است – سقوط بد و عدم بهبودی کامل، عدم توانایی راه رفتن، عدم توانایی حفظ تعادل و عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزمره.

هدف پزشکان کمک به بیماران آلزایمری برای حفظ تحرک و هماهنگی خود در عین پیشرفت بیماری است. در حالیکه فیزیوتراپی بیماری آلزایمر و یا علل پیش‌زمینه‌ای آن را درمان نمی‌کند، ولی می‌تواند به بیمار کمک کند تا حس استقلال پیدا کرده و همچنین به خانواده بیمار، مراقبین و خود بیمار کمک می‌کند تا آرامش خیال و آزادی عمل داشته باشند.

چه نوعی از تمرینات جسمانی برای بیماران آلزایمری مناسب است؟

مطالعات بسیار زیادی ثابت کرده‌اند که ورزش برای بیماران مبتلا به الزایمر ثمربخش است. همراه با تناسب قلبی-عروقی، افزایش استقامت و بهبود قدرت عضلات، افراد مبتلا به آلزایمر می‌توانند از مزایای دیگری نیز بهره‌مند شوند.

مزایای انجام منظم تمرینات جسمانی در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر شامل حفظ مهارت‌های حرکتی، کاهش احتمال سقوط و کاهش نرخ بیماری‌های مرتبط با زوال عقل است. بهبود رفتار و حافظه و بهتر شدن مهارت‌های ارتباطی تنها چند مزیت برنامه‌های منظم تمرینات ورزشی برای بیماران آلزایمری است.

پژوهشی در مورد تأثیر تمرینات انعطاف، تعادلی و قدرتی در بیماران آلزایمری با تأثیر صرفاً دارودرمانی انجام شده است. در انتهای این پژوهش، بیمارانی که هم با دارو درمانی و هم تمرینات جسمانی درمان شده بودند افسردگی کمتری نسبت به گروه دیگر داشته و رشد ملموسی در عملکردهای جسمانی خود داشتند.

فیزیوتراپی نیز با تطبیق رویه‌ها برای احتیاجات شخصی هر بیمار نقش مهمی در تمرینات جسمانی برای بیماران مبتلا به آلزایمر ایفا می‌کند.

تمرینات تعادلی

یک تخته متحرک می‌تواند سطحی غیرثابت را ایجاد کند که روی آن تمرینات مختلف جسمانی را می‌توان انجام داد.  معمولاً با افزایش سن، مهارت‌های تعادلی شخص رو به زوال می‌گذارد. به همین خاطر، باید تمریناتی را برای بهبود و حفظ تعادل در تمام طول زندگی انجام داد. تمرینات تعادلی را می‌توان در خانه و بصورت روزانه انجام داد. می‌توانید با تمرینات ساده تعادلی شروع کرده و سختی آن را با بهبودی تعادل خود افزایش دهید. بهتر شدن تعادل، پروسه‌ای زمان بر است. یکی از تمرینات ساده‌ای که می‌توانید انجام دهید و با بهبود تعادل شدت سختی آن را افزایش دهید در ادامه آورده شده است. نحوه بهتر کردن تعادل با این تمرین به شرح زیر است:

ابتدایی:

• پشت یک صندلی بلند یا اپن آشپزخانه صاف بایستید.
• با نوک انگشتان بسیار آرام لبه صندلی یا اُپن آشپرخانه را بگیرید.
• یک پای خود اندکی از زمین بلند کنید.
• در حالی که روی یک پا ایستاده‌اید تعادل خود را حفظ کنید.
• برای 10 ثانیه در همین حالت بمانید.
• این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
• این حرکت را 5 بار با هر پا انجام دهید.

متوسط:

• پشت یک صندلی بلند یا اپن آشپزخانه صاف بایستید (این کار تنها برای ایمنی است).
• بدون این که از صندلی یا اُپن آشپزخانه بگیرید سعی کنید یک پای خود اندکی از زمین بلند کنید.
• در حالی که روی یک پا ایستاده‌اید تعادل خود را حفظ کنید.
• برای 10 ثانیه در همین حالت بمانید.
• این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
• این حرکت را 5 بار با هر پا انجام دهید.

پیشرفته

• پشت یک صندلی بلند یا اپن آشپزخانه صاف بایستید (این کار تنها برای ایمنی است).
• هر دو چشم خود را ببندید.
• بدون این که از صندلی یا اُپن آشپزخانه بگیرید سعی کنید یک پای خود اندکی از زمین بلند کنید.
• در حالی که روی یک پا ایستاده‌اید تعادل خود را حفظ کنید.
• برای 10 ثانیه در همین حالت بمانید.
• این حرکت را با پای دیگر تکرار کنید.
• این حرکت را 5 بار با هر پا انجام دهید.

تمرینات استقامتی

دوچرخه سواری می‌تواند در بالا نگاه داشتن استقامت بدنی شما موثر باشد. تمرینات استقامتی شامل فعالیت‌هایی است که ضربان قلب شما و میزان تنفس شما را افزایش دهند. از میان این فعالیت‌های مفرح می‌توانید برای افزایش استقامت بدنی خود انتخاب کنید:

• رقص
• یوگا
• باغبانی
• خانه داری
• بولینگ
• دوچرخه سواری
• تای چی