علایم، علت و درمان انواع سکته مغزی (خفیف، گذرا، ایسکمیک)

تاریخ 16 آبان 1402

سکته مغزی پنجمین علت اصلی مرگ در جهان است و در هر 4 دقیقه یک نفر به دلیل سکته مغزی جان خود را از دست می‌دهد. سکته مغزی به علت مشکلات جریان خون در مغز رخ می‌دهد: ممکن است جریان خون در رگ مسدود و یا یک رگ خونی در مغز پاره شود و منتهی به مرگ بافت‌های مغز گردد. سکته مغزی یک مورد اورژانس پزشکی است و درمان آن باید با بیشترین سرعت ممکن انجام شود. بازتوانی سکته مغزی ممکن است شامل فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی، گفتار درمانی و کار درمانی باشد.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز قطع شده و یا کاهش ‌یابد. در این وضعیت، مغز اکسیژن کافی و یا مواد مغذی را دریافت نمی‌کند و این باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود.

سکته مغزی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: ایسکمیک (خونرسانی ناکافی به مغز)، هموراژیک (خونریزی در مغز) و گذرا (علائم موقتی و گذرا). درصد مرگ و میر ناشی از سکته مغزی، حدود 40% برای مردان و 60% برای زنان است. افراد دارای اضافه وزن، سن 55 سال یا بیشتر، سابقه شخصی یا خانوادگی سابقه سکته مغزی و کسانی که فعالیت ورزشی کمتری دارند و مصرف بالای الکل، سیگار و مواد مخدر را دارند، با احتمال بیشتری به سکته مغزی دچار می‌شوند.

 انواع سکته مغزی چیست؟

سه نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد:

• سکته مغزی ایسکمیک
• سکته هموراژیک (خونریزی مغزی)
• سکته خفیف و گذرا (TIAs) یا مینی‌سکته

اشکال مختلف سکته مغزی، علل خاص و متفاوتی دارد.

 سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و بالغ بر حدود 85 درصد از موارد سکته مغزی را به خود اختصاص می‌دهد. این نوع سکته با انسداد یا تنگی عروق خونرسان به مغز ایجاد می‌شود و منجر به کاهش شدید جریان خون به مغز (ایسکمی) می‌شود.

این انسداد اغلب پس از لخته شدن خون توسط رسوبات چربی به نام پلاک در رگ مغز رخ می‌دهد.

 سکته هموراژیک

سکته هموراژیک توسط نشت خون یا ترکیدن شریان‌ها در مغز ایجاد می‌شود. در این وضعیت، خونی که از درون شریان‌ها نشت کرده با فشار آوردن به سلول‌های مغزی، باعث آسیب‌ دیدگی آنها می‌شود.

پارگی رگهای مغز می‌تواند توسط عوارضی مانند فشار خون بالا، تروما، داروهای رقیق کننده خون و آنوریسم رخ دهد.

 سکته خفیف و گذرا (TIA)

این سکته مشابه سکته مغزی ایسکمیک است و اغلب با لخته شدن خون و ضایعات دیگر ایجاد می‌شود.

سکته خفیف و گذار باید مثل انواع دیگر سکته مغزی، به عنوان یک مورد اورژانس پزشکی در نظر گرفته شود، حتی اگر انسداد سرخرگ، موقتی باشد. این انسداد به عنوان علائم هشدار دهنده برای سکته مغزی آینده به کار می‌آید و نشان می‌دهد که یک رگ نسبتاً مسدود شده و یا یک منبع لخته خون در قلب وجود دارد.

 علائم سکته مغزی

سکته مغزی به سرعت رخ می‌دهد و علائم آن اغلب به طور ناگهانی و بدون هشدار قبلی ظاهر می‌شود.

علائم اصلی سکته مغزی عبارتند از:

• گیجی، همراه با اختلال صحبت کردن و ادراک.
• سردرد ، احتمالاً همراه با کاهش هشیاری یا استفراغ.
• بی‌حسی صورت ، بی‌حسی دست یا پا به خصوص در یک طرف از بدن.
• اختلال بینایی، در یک یا هر دو چشم.
• مشکل راه رفتن، از جمله سرگیجه و عدم هماهنگی حرکات.

علاوه بر تداوم مشکلات ذکر شده در بالا، بیماران ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنند:

• مشکلات مثانه و کنترل تخلیه روده
• افسردگی
• درد در دست‌ها و پاها که با تغییرات حرکت و درجه حرارت بدن بدتر می‌شود.
• فلج یا ضعف در یک یا هر دو طرف از بدن.
• مشکل کنترل و یا ابراز احساسات

 چگونه می‌توان سکته مغزی را تشخیص داد؟

سکته مغزی سریع اتفاق می‌افتد و اغلب قبل از آنکه فرد بتواند برای تشخیص مناسب به یک متخصص مراجعه کند، رخ می‌دهد.

نشانه‌های سکته مغزی که می‌تواند به تشخیص سریع سکته مغزی به شما کمک کند، عبارتند از:

• بی‌حسی و افتادگی صورت
• سستی و ضعف دستها
• اختلال تکلم
• زمان تماس اضطراری

اگر هر کدام از این علائم را مشاهده کردید، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.

چندین نوع مختلف از تست‌های تشخیصی وجود دارد که متخصصین مغز و اعصاب می‌توانند برای تعیین نوع سکته مغزی از آنها استفاده کنند :

معاینه فیزیکی: پزشک سؤالاتی در مورد علایم و تاریخچه پزشکی بیمار می‌پرسد. همچنین فشار خون بیمار را بررسی کرده، به صدای شریان کاروتید در گردن گوش می‌دهد و رگ‌های خونی در پشت چشم‌ها را بررسی می‌کند تا نشانه‌ای از لخته شدن خون را بیابد.

آزمایش خون: پزشک ممکن است به منظور آگاهی از چگونگی و سرعت لخته شدن خون، سطح مواد خاص (از جمله فاکتورهای انعقادی) در خون و نیز وجود عفونت در بدن بیمار، آزمایشات خون را تجویز کند.

سی‌تی اسکن: مجموعه تصاویر اشعه X از مغز می‌تواند وجود خونریزی، سکته مغزی، تومور و دیگر عوارض را در درون مغز نشان دهد.

سی تی اسکن مغز یکی از راه‌های تعیین نوع سکته در بیمار است.

 ام.آر.آی: در این روش، با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی، تصویری از مغز برای تشخیص بافت‌های آسیب دیده مغز بدست می‌آید.

اولتراسوند عروق کاروتید: این روش برای بررسی جریان خون شریان‌های کاروتید و جستجوی هرگونه پلاک در عروق انجام می‌شود.

آنژیوگرافی مغزی: در این روش، برای مشاهده عروق خونی مغز تحت اشعه ایکس، رنگ‌ مخصوصی به این عروق تزریق می‌شود تا تصویر دقیقی از عروق مغز و گردن بدست آید.

اکوکاردیوگرام: این روش، تصویر دقیقی از قلب ارائه می‌دهد و هرگونه منابع لخته خون را که ممکن است به سمت مغز حرکت کرده و سبب سکته مغزی شود، نشان می‌دهد.

 درمان سکته مغزی

از آنجا که دو نوع اصلی سکته مغزی (ایسکمیک و هموراژیک) توسط عوامل مختلفی ایجاد می‌شود، هر دو نیاز به اشکال مختلفی از درمان دارند. تشخیص سریع نوع سکته اهمیت زیادی دارد، زیرا آسیب وارده به مغز را کاهش می‌دهد،‌ علاوه بر این، درمان مناسب برای یک نوع سکته مغزی می‌تواند برای بیمار مبتلا به یک نوع دیگر سکته مضر باشد. همچنین برای توابخشی بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند فیزیوتراپی نیز یک روش درمانی موثر می باشد.

 درمان سکته مغزی ایسکمیک

سکته‌های ایسکمیک با مسدود یا تنگ شدن شریان رخ می‌دهد، از این رو درمان آن بر بازگرداندن جریان کافی خون به مغز تمرکز دارد.

مصرف دارو: درمان سکته مغزی می‌تواند با تجویز داروهایی آغاز شود که سبب شکستن لخته خون و پیشگیری از تشکیل لخته خون می‌شوند. برای این منظور آسپرین و نیز تزریق یک ماده فعال پلاسمینوژن بافتی (TPA) ممکن است تجویز شود. TPA در انحلال لخته خون بسیار مؤثر است، اما باید 4.5 ساعت بعد از آشکار شدن علائم سکته مغزی تزریق گردد.

جراحان از طریق عمل جراحی قادر به زدودن پلاک و هر مانعی در شریان کاروتید هستند.

روش‌های درمان اضطراری شامل تزریق TPA از طریق کاتتر به طور مستقیم به یک سرخرگ در مغز و یا زدودن لخته در محل انسداد با استفاده از کاتتر است.

آنژیوپلاستی: آنژیوپلاستی یک روش جراحی مینیمالیستی درمانی برای عروق تنگ مغزی است. در این روش، یک کاتتر با یک بادکنک کوچک پر از هوا به عروق تنگ شده و سپس یک استنت (لوله مش) درون عروق قرار داده می‌شود تا از تنگ شدن مجدد عروق جلوگیری کند. این روش توسط متخصصان و فلوشیپ‌داران در بیماری‌های عروقی مغز و نخاع انجام می‌شود.

 درمان سکته هموراژیک

سکته هموراژیک با خونریزی داخلی مغز رخ می‌دهد، بنابراین درمان آن بر کنترل خونریزی و کاهش فشار وارده بر مغز متمرکز است.

دارو درمانی: درمان ‌این نوع سکته مغزی می‌تواند با مصرف داروهای کاهنده فشار در مغز و فشار خون کلی بیمار و نیز داروهای جلوگیری از تشنج و انقباضات ناگهانی عروق خونی آغاز شود. اگر بیمار در حال مصرف داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت مانند وارفارین یا کلوپیدوگرل باشد، پزشک می‌تواند دارو و یا تزریق خون را برای مقابله با اثرات داروهای مصرفی تجویز کند.

جراحی بسته مغز: این جراحی ممکن است برای درمان خونریزی‌های مغزی شبیه به سکته مغزی انجام شود. این روش برای درمان سکته مغزی استفاده می‌شود و نسبت به درمان‌های جراحی، کمتر تهاجمی است. در این روش کاتتر از طریق یک شریان بزرگ در پا یا بازو، وارد شده و به سمت آنوریسم هدایت می‌شود؛ سپس یک عامل مکانیکی مانند کویل (فنر) برای جلوگیری از پارگی رگ، قرار داده می‌شود.

عمل جراحی: برای ترمیم هر گونه مشکل در رگ‌های خونی که به سکته هموراژیک منجر شده (یا خواهد شد)، می‌توان از روش جراحی استفاده کرد. جراحان می‌توانند مستقیماً گیره‌های کوچکی را در کف آنوریسم قرار دهند و یا برای متوقف کردن جریان خون به رگ و جلوگیری از پارگی، آن را با کویل‌های قابل انفصال پر کنند.

جلوگیری از سکته مغزی

بهترین راه برای جلوگیری از سکته مغزی، برطرف کردن علل زمینه‌ساز آن است. بهترین کار برای این منظور، در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم است، به عبارت دیگر :

• پیروی از یک رژیم غذایی سالم.
• حفظ وزن مناسب.
• ورزش کردن به طور منظم.
• ترک سیگار.
• اجتناب از مصرف الکل و یا تعدیل آن.
• تحت کنترل نگه داشتن فشار خون.
• کنترل دیابت.
• درمان آپنه انسدادی خواب