اگر شما هم یکی از 100 میلیون فرد مبتلا به درد مزمن هستید حتماً می‌دانید که چقدر زندگی کامل و فعال با وجود درد سیاتیک می‌تواند سخت و طاقت‌فرسا باشد. چه این درد یک درد مبهم یا یک احساس سوزن سوزنی شدن ملایم یا احساس سوزش باشد، می‌تواند آن‌قدر شدید باشد که فرد مبتلا را از ادامه حرکت ناتوان کند. سیاتیک دردی است که از قسمت پایین کمر شروع شده و به باسن و پشت پا و ساق پا کشیده می‌شود. اصطلاح پزشکی که برای فشار بر ریشه عصب به کار برده می‌شود، رادیکولوپاتی است. درد سیاتیک یکی از انواع رادیکولوپاتی است. با این که درد سیاتیک یک درد شایع است اما با درمان صحیح می‌توان از آن رهایی یافت.
درد سیاتیک چیست؟
درد سیاتیک به دلیل فشار بر عصب سیاتیک در قسمت تحتانی ستون فقرات به وجود می‌آید. عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب در بدن است. این عصب از قسمت پایین ستون فقرات شروع شده و از باسن گذشته تا پشت پا آمده و به سمت روی پا و انگشتان پا می‌رود. زمانی که ریشه عصب سیاتیک که از نخاع خارج می‌شود تحت فشار قرار می‌گیرد، می‌تواند علائمی در کل مسیر عبور این عصب ایجاد کند.
درد سیاتیک درد، بیحسی، ضعف یا سوزن شدن پا است و یک بیماری است که به دلیل فشار یا آسیب‌دیدگی عصب سیاتیک که از قسمت پایین ستون فقرات شروع شده و تا پایین پا ادامه می‌یابد ایجاد می‌شود. بیحسی یا درد اغلب در روی پا یا پشت ساق پا و معمولاً در یک طرف بدن احساس می‌شود. برخی از مردم درد تیزی در یک ناحیه از ران یا پا احساس کرده و این درد باعث می‌شود در بقیه قسمت‌های پا بیحسی به وجود آید. با این که درد به صورت تدریجی شروع می‌شود اما می‌تواند به سرعت تشدید شود به خصوص اگر:
- در شب ایجاد شود.
- اگر بیش از چند متر پیاده‌روی کرده یا در صورت ابتلا به تنگی کانال نخاع دلیل در زمان خم شدن به عقب دچار درد شوید.
- پس از نشستن یا ایستادن برای مدتی طولانی
- در زمان سرفه کردن، خندیدن یا عطسه کردن
از آنجا که این عارضه علامت یک بیماری است به‌خودی‌خود بیماری محسوب نمی‌شود و درد می‌تواند نتیجه ابتلا به برخی بیماری‌ها باشد.
دلایل بروز درد سیاتیک
درد سیاتیک زمانی ایجاد می‌شود که عصب سیاتیک که از قسمت پایین ستون فقرات شروع شده و تا پایین پا کشیده می‌شود تحت فشار قرار گرفته یا آسیب‌دیده باشد. عصب سیاتیک احساس را به روی پاها، قسمتی از بخش پایینی پا و پشت ران‌ها منتقل می‌کند و همچنین عضلات زانو و قسمت پایین پاها را کنترل می‌کند. برخی از دلایل شایع بروز درد سیاتیک عبارتند از:
- فتق دیسک کمر در قسمت پایین ستون فقرات شایع‌ترین دلیل ایجادکننده درد سیاتیک است.
- بیماری‌های دیژنراتیو دیسک، یک فرایند بیولوژیکی طبیعی است که با افزایش سن به وجود می‌آید و به عنوان یکی از دلایل ضعیف شدن دیسک بوده و می‌تواند تبدیل به فتق دیسک شود.
- تنگی کانال نخاع در قسمت پایینی ستون فقرات که باریک شدن یک یا چند مسیر عصبی به دلیل زوال دیسک یا آرتروز مفصل فاست به وجود می‌آید. عصب سیاتیک ممکن است به دلیل این تغییرات تحت فشار قرار گیرد.
- آسیب‌دیدگی لگن یا شکستگی و اسپدیلولیسیس ایستمیک که به دلیل فشار شکستگی در پنجمین مهره L5 قسمت پایین کمر ایجاد می‌شود. شکستگی با تخریب فضای دیسک ترکیب شده و باعث می‌شود که مهره جلو آمده و روی اولین بخش خاجی S1 قرار گیرد. این لغزش ممکن است باعث شود که ریشه عصب L5 در حالی که از ستون فقرات خارج می‌شود فشرده شود.
- تومور نخاعی و عفونت، اختلالات دیگری هستند که ممکن است باعث فشردگی عصب سیاتیک شوند البته این عارضه‌های به ندرت اتفاق می‌افتند.
- اختلالات درد مانند سندرم پیرفورمیس
احتمال ابتلا به درد سیاتیک در میانسالی افزایش می‌یابد. پس از 50 سالگی احتمال ابتلا به این درد کاهش می‌یابد.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
بلافاصله به پزشک مراجعه کنید اگر:
- تب غیرقابل توضیح همراه با کمر درد دارید.
- کمر شما پس از یک ضربه شدید یا زمین خوردن درد گرفته است.
- قرمزی یا تورم در کمر یا ستون فقرات دارید.
- دردی دارید که به سمت پاها و زیر زانو کشیده می‌شود.
- ضعف یا بیحسی در باسن، ران، ساق پا یا لگن دارید.
- در هنگام ادرار سوزش داشته یا در ادرار خود خون دیدید.
- دردی دارید که در هنگام دراز کشیدن وخیم‌تر شده یا در هنگام شب شما را از خواب بیدار می‌کند.
- درد شدیدی دارید که باعث ناراحتی زیاد شما می‌شود.
- کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست داده‌اید. (بی اختیاری)
همچنین در مواقع زیر با پزشک تماس بگیرید:
- اگر وزن شما به طور ناخواسته‌ای کاهش یافت.
- شما از داروهای استروئیدی یا داخل وریدی استفاده می‌کنید.
- شما قبلاً درد کمر داشته‌اید اما این درد متفاوت بوده و بدتر از درد قبلی است.
- این کمر درد بیش از 4 هفته طول کشیده باشد.
آزمایش‌ها و تشخیص
بهترین راه برای رها شدن از درد سیاتیک تشخیص صحیح است که فقط می‌تواند توسط یک تیم پزشکی آشنا با تشخیص و درمان درد سیاتیک انجام شود. متخصص مغز و اعصاب مهارت، منابع و تخصص پزشکی لازم که شما برای شناسایی بیماری‌های زمینه‌ای ایجادکننده درد سیاتیک دارید را دارد. پزشک ممکن است هر یک از روشهای تشخیصی زیر را تجویز نماید:
- عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: در این آزمایش از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی برای عکس‌برداری از استخوان‌ها استفاده می‌شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر): در این فرایند تشخیصی ترکیبی از مگنت‌های بزرگ، رادیو فرکانس‌ها و کامپیوتر عکس‌های مفصلی از ارگان‌ها و ساختارهای بدن می‌گیرد. این فرایند می‌تواند به تشخیص فتق دیسک کمک کند.
- مایلوگرام سی تی: عکس‌برداری تشخیصی است که عکس‌هایی از استخوان و ریشه‌های عصب می‌گیرد.
- الکترومایوگرافی: یک عکس‌برداری تشخیصی است که اطلاعات سالم بودن عضلات و سلول‌های عصبی که آن‌ها را کنترل می‌کنند را به پزشک می‌دهد.
درمان درد سیاتیک
سیستم عصبی بسیار پیچیده است و اگر علائم اختلال یا ناراحتی و آسیب‌دیدگی در آن دیده شود می‌تواند در عملکرد بدن اثر منفی داشته باشد. از آنجا که درد سیاتیک یک اختلال نورولوژیکی مرتبط با عصب است، یک متخصص مغز واعصاب بهترین گزینه برای شما برای تشخیص، مشخص کردن علل ایجاد کننده درد سیاتیک و راهنمایی شما برای دریافت مؤثرترین روش درمانی است.
دردهای عصبی به سختی درمان می‌شوند. اگر شما با درد دائمی مشکل دارید باید به یک متخصص مغز واعصاب برای دست‌یابی به طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی مراجعه کنید. در اغلب موارد درمان شامل استراحت‌های محدود شده (روی یک تشک سخت یا روی زمین)، درمان‌های فیزیکی و مصرف دارو برای درمان درد و التهاب می‌شود. درمان فیزیکی هم شامل انجام تمرینات ورزشی می‌شود.
دارو
داروهای مسکن و ضدالتهابی می‌توانند به کاهش درد و گرفتگی کمک کرده تا شما بتوانید حرکت کرده و تمرینات ورزشی را انجام دهید. انواع مختلف داروهای ضد درد بدون نیاز به نسخه پزشک که به آن‌ها داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی گفته می‌شود وجود دارد. این داروها شامل آسپیرین، ایبوپروفن (موترین، آدویل) و ناپروکسن (آلیو، ناپروسین) می‌شود. شل کننده‌های عضلات مانند سیکلوبنزاپرین (فلکسریل) ممکن است برای کاهش اسپاسم عضلات که همراه با درد سیاتیک به وجود آمده است تجویز شود. البته این داروها ممکن است در برخی از افراد باعث گیجی شوند. متناسب با سطح و شدت درد، داروهای تجویزی ممکن است در دوره زمانی شروع درمان مصرف شوند.
فیزیوتراپی
هدف از درمان‌های فیزیکی یا فیزیوتراپی ورزش‌هایی است که به کاهش درد سیاتیک و کاهش فشار بر عصب کمک کنند. برنامه ورزشی اغلب شامل تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات ران‌ها و تمرینات هوازی مانند پیاده‌روی می‌شود.
تزریق در ستون فقرات
داروهای کورتیزونی ضدالتهابی در قسمت پایین ستون فقرات تزریق می‌شوند که به کاهش تورم و التهاب ریشه عصب کمک کرده و باعث افزایش توان حرکتی فرد می‌شوند.
عمل جراحی
در صورتی که درمان‌های متداول مؤثر واقع نشوند، علائم در حال پیشرفت و درد بسیار شدید باشد، ناگریز باید از روشهای جراحی استفاده کرد.
روشهای جراحی عبارتند از:
- میکرودیسککتومی: این یک روش جراحی برای برداشتن تکه‌های شکسته شده دیسک بیرون‌زده است.
- لامینکتومی: استخوانی که به شکل یک منحنی اطراف نخاع را پوشانده است (لامینا) می‌تواند باعث اعمال فشار بر عصب سیاتیک شده که باید برداشته شود.
درد سیاتیک معمولاً با گذشت زمان و استراحت بر طرف می‌شود. بیشتر مردم مبتلا به درد سیاتیک (80 تا 90 درصد) بدون نیاز به انجام عمل جراحی درمان می‌شوند. تقریباً نیمی از افراد پس از شش هفته از درد سیاتیک رهایی یافته و بهبود می‌یابند.
