سرگیجه یک اصطلاح پزشکی است که برای طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از سبکی سر و بی‌ثباتی گرفته تا سرگیجه به کار برده می‌شود. سرگیجه و دوران سر یک احساس گیج خوردن و تلوتلو خوردن همراه با عدم تعادل و بی‌ثباتی است. بدن سنگین می‌شود و احساس می‌کنید که خون کافی به سر نمی‌رسد. با این که ابتلا به سرگیجه همیشه باعث ایجاد نگرانی نیست اما می‌تواند نشان‌دهنده وجود برخی بیماری‌های زمینه‌ای در بدن باشد. همچنین سرگیجه احتمال زمین خوردن را افزایش دهد که به همین دلایل باید درمان شود.
سرگیجه اغلب با علائم ناخوشایندی همراه است و ممکن است به دلایل متعددی بروز کند. اگر شما از این عارضه رنج می‌برید بهتر است برای درمان به یک نورولوژیست مراجعه کنید تا اقدامات درمانی لازم را متناسب با تشخیصی که می‌دهد انجام دهد. به منظور دریافت مشاوره و اطلاع از روش‌های درمان از طریق شماره 02188801800 تماس حاصل فرمایید.
انواع سرگیجه
سرگیجه معمولاً به دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌شود:
ورتیگو یا دوران سر
نیمی از سرگیجه‌ها، ورتیگو یا دوران سر هستند. دوران سر یک توهم حرکتی است که در آن احساس می‌کنید که محیط اطراف شما در حال چرخش است و غالباً چرخیده، خم می‌شوید و به این طرف و آن طرف می‌روید (تلوتلو می‌خورید). این یک اختلال واکنشی در سیستم وستیبولار است.
سرگیجه پیش سنکوپ (Pre-syncope)
سرگیجه پیش سنکوپ احساس ضعف عضلانی بوده و باعث از دست دادن هوشیاری می‌شود.
عدم تعادل
عدم تعادل یک احساس بی‌ثباتی است که در سر قرار نگرفته است و در هنگام راه رفتن مشخص می‌شود ولی در هنگام استراحت از بین می‌رود.
سنگینی سر
سر شدن و سنگینی سر که به آن در آستانه سنکوپ نیز گفته می‌شود به احساسی در سر اشاره دارد که به وضوح دوران سر یا پیش سنکوپ نیست، معمولاً بیماران احساس می‌کنند که دارند غش می‌کنند. معمولاً این حالت در صورتی رخ می‌دهد که به سرعت و به یکباره بایستید یا ممکن است با تنفس عمیق شدید این احساس را تجربه کرد.
علل
- قلبی عروقی
- افت فشار خون وضعیتی
- بیماری‌ها و مشکلات مربوط به عروق مغزی
- سندرم سینوس کاروتید
- عدم کارایی ورتبروباسیلار
- تنگی آئورت
- سندرم سرقت ساب کلاوین
- آریتمی قلبی
- نورولوژیکال
- پس از ضربه به سر
- صرع
- ام اس
- پارکینسون
- دمانس
- تومورهای مغزی به خصوص تومور ساقه مغز و مخچه
- فشار خون خوش‌خیم داخل جمجمه
- هیدروسفالی فشار طبیعی
- نوروپاتی محیطی
- اتولوژیک
- بیماری منییر
- سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم
- نوریت وستیبولار و آماس گوش درونی
- میگرن وستیبولار
- اتواسکلروز و بیماری پاژه استخوان
- تروما گوش میانی گوش میانی
- متابولیک
- هیپوگلیسمی
- نارسایی آدرنال
- کم‌کاری تیروئید
- هماتولوژی
- کم‌خونی
- ویسکوزیته بیش از حد
- روانی: مانند، اضطراب، ترس از مکانه‌ای شلوغ، حملات هراس و تنفس عمیق و سریع
- موارد دیگر
- بارداری
- بیماری ویروسی
- سردردهای میگرنی
- عفونت‌های دیگر، به عنوان مثال، عفونت‌های حاد باکتریایی، بیماری لایم، عفونت HIV
- تاری دید
- گردنی، به عنوان مثال، اسپوندیلوز گردن
- سندرم سرگیجه چند حسی
- بیماری‌های بافت همبند و خود ایمنی
- مسمومیت با مواد مخدر، مسمومیت مونوکسید؛ سوءمصرف مزمن الکل
علائم
اغلب سرگیجه با علائم زیر همراه است:
- غش
- ضعف و احساس خستگی
- گیجی
- احساس عدم تعادل
- سر درد یا احساس فشار در سر
- درد و گرفتگی قفسه سینه
- حالت تهوع و استفراغ
- اختلالات شنوایی
- توهمات بویایی و فراموشی
- اشکال در بلع
- تاری دید
- احساس درد در گوش
- فلج صورت
- دو بینی
تشخیص
معاینات بالینی
باید معاینات بالینی کاملی انجام شود. اغلب معاینات فیزیکی برای بیمار قابل تحمل است و بر اساس سوابق بیماری گفته‌شده توسط وی تنظیم می‌شود. باید علائم حیاتی بیمار نیز مورد بررسی قرار گیرد تا وضعیت مایعات بدن مشخص شود.
معاینات نورولوژیکی
آزمایش حرکت چشم
پزشک ممکن است در حالی که از شما می‌خواهد به یک کش در حال حرکت نگاه کنید، مسیر چشم‌های شما را مورد بررسی قرار دهد و همچنین ممکن است آزمایش حرکت چشم در حالی که آب یا هوای گرم و سرد درون کانال گوش شما دمیده می‌شود انجام شود.
آزمایش شنوایی
گوش‌ها باید به طور کامل معاینه شوند تا احتمال وجود هرگونه عفونت در گوش خارجی و گوش میانی از بین برود. شنوایی نیز به وسیله یک دیاپازون تست می‌شود.
آزمایش حرکت سر
این تست شامل برخاستن سریع از حالت نشسته یا خوابیده است در حالی که سر پایین‌تر از محلی که بیمار روی آن خوابیده است قرار گرفته باشد. در حالی که بیمار دراز کشیده است از وی خواسته می‌شود تا با چشم‌های باز سر خود را بچرخاند.
پوستچروگرافی
با این تست پزشک متوجه می‌شود که کدام قسمت از سیستم تعادلی بدن شما درست کار می‌کند و کدام قسمت از این سیستم دارای مشکل است. از شما خواسته می‌شود تا با پای برهنه روی یک صفحه بایستید و در شرایط و موقعیت‌های مختلف تعادل خود را حفظ کنید. در خلال این آزمایش شما روی یک صندلی که به وسیله کامپیوتر کنترل می‌شود می‌نشینید و صندلی به آرامی به صورت یک دایره کامل می‌چرخد. در سرعت‌های بالاتر، صندلی با یک قوس کوچک به سمت عقب و جلو حرکت می‌کند.
عکس‌برداری و آزمایش‌های خون
نیاز به عکس‌برداری و انجام آزمایش خون به دلایل بروز سرگیجه بستگی دارد. آزمایش‌های متداول که برای سرگیجه انجام می‌شوند عبارتند از:
- آزمایش کامل خون (CBC) برای تشخیص کم‌خونی یا وجود عفوت
- تعیین سطح الکترولیت بدن
- آزمایش قند خون
- آزمایش تست عملکرد کلیه‌ها
- آزمایش تیروئید
- الکتروکاردیوگرام یا نوار مغزی
- عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس
- سی تی اسکن
- ام آر آی
درمان
سرگیجه که علامت دوران سر یا عدم تعادل باشد به درمان‌های نورولوژیکی نیاز دارد.
داروها
- قرص آب: اگر سرگیجه به دلیل ابتلا به بیماری منییر و گوش میانی باشد، پزشک داروهای مدر (قرص آب) را تجویز می‌کند.
- دارهایی که باعث کاهش سرگیجه می‌شوند: آنتی هیستامین‌ها مانند مکلیزین (آنتیورت) ممکن است باعث تسکین کوتاه مدت دوران سر شوند. آنتی کولینرژیک ها هم به کاهش سرگیجه کمک می‌کنند. این داروها شامل پچ های پوستی اسکوپولامین می‌شوند.
- داروهای ضد تهوع: پزشک ممکن است داروهایی که بلافاصله حالت تهوع را برطرف می‌کنند تجویز نماید. برخی از این دروها ممکن است باعث سرگیجه شوند.
- داروهای ضد اضطراب: دیازپام (والیوم) و آلپرازولام (زاناکس) که جزو داروهای بنزودیازپین و داروهای اعتیادآور هستند و این داروها نیز ممکن است باعث سرگیجه شوند.
- داروهای پیشگیرانه میگرن: برخی داروها که از بروز حملات میگرنی پیشگیری می‌کنند.
عمل‌های جراحی
اگر متخصص مغز و اعصاب، علت سرگیجه را بیماری منییر یا همان مشکل گوش میانی تشخیص دهد، روش‌های زیر برای درمان این مشکل تجویز خواهد کرد:
- تزریق: تزریق آنتی‌بیوتیک جنتامایسین برای گوش میانی باعث ایجاد عدم تعادل می‌شود. گوش دیگر که سالم است می‌تواند به حفظ تعادل بدن کمک کند.
- برداشتن و حذف ارگان حسی گوش داخلی: عملی است که به ندرت انجام می‌شود و به آن لابیرینتکتومی نیز اتلاق می‌شود. با این کار لابرینت وستیبولار در گوش تحت درمان برداشته شده و غیرفعال می‌شود و در نتیجه گوش دیگر باید حفظ تعادل بدن را به عهده گیرد.
- بخش عصب وستیبولار: بخش عصب وستیبولار یک عمل تخریبی است که برای درمان بیماری منییر استفاده می‌شود. شاخه وستیبولاری عصب دهلیزی – حلزونی در یک گوش قطع شده تا جریان تعادل از گوش تحت درمان به مغز قطع شود. سپس مغز می‌تواند برای جبران عدم تعادل فقط از یک گوش که سالم است استفاده کند.
- رفع فشار آندولیمفاتیک SAC: رفع فشار یک عمل تثبیت کننده است که برای درمان بیماری منییر به کار برده می‌شود و فشار آندولیمفاتیک را از روی سیستم وستیبولار و حلزونی گوش برمی‌دارد.
تراپی
روش‌های درمانی زیر توسط یک نورولوژیست پیشنهاد می‌شود:
مانور وضعیتی سر
یک روش که به آن جابجایی کانالیت یا مانور الفی (Epley) هم گفته می‌شود معمولاً به بهبود سرگیجه‌های حمله‌ای خوش‌خیم کمک کرده و باعث می‌شود این سرگیجه‌ها زودتر از این که خود به خود خوب شوند با این روش بهبود یابند. این روش به وسیله پزشک انجام شده و شامل مانور روی وضعیت سر می‌شود. این روش معمولاً پس از یک یا دو جلسه درمانی تأثیر می‌گذارد.
تعادل درمانی
ممکن است برخی تمرینات ورزشی به شما آموزش داده شود تا به سیستم تعادلی شما کمک کند تا حساسیت کمتری نسبت به حرکات داشته بشد. این درمان‌های فیزیکی که به آنها بازتوانی وستیبولار گفته می‌شود برای افرادی که سرگیجه آنها مربوط به بیماری‌های گوش داخلی مانند نوریت وستیبولار است مفید است.
روان درمانی
این روش درمان به افرادی که سرگیجه آنها به دلیل اختلال اضطراب ایجاد شده است کمک می‌کند.
درمان‌های خانگی
- تمرینات ساده: انجام برخی از تمرینات ساده می‌تواند به صورت مؤثری به کاهش سرگیجه کمک کند. این تمرینات ساده بوده و شامل حرکات چشم در همه جهات، حرکت گردن در جهت عقربه‌های ساعت و برخلاف آن و تمرینات تثبیت بصری می‌شود.
- تنفس عمیق: کمک می‌کند تا سیستم عصبی آرام شود.
- آب‌لیمو
- زنجبیل
- روغن نعناع
- مخلوط سرکه سیب و عسل
- ماست
- بادام و تخم کدو
- ریحان
- آب کرفس
- مکمل آهن
- چای بابونه
- توت‌فرنگی
- یوگا و مدیتیشن
- شیر بادام
- بذر گشنیز
پیش‌آگهی
پیش‌آگهی به علت ایجادکننده سرگیجه و دوران سر بستگی دارد.
- سرگیجه‌هایی که منشأ آنها مشکلات گوش داخلی است با استفاده از دارو درمان می‌شوند و در بیشتر موارد این علائم درمان شده و بیماری برای فرد بیمار قابل‌تحمل می‌شود.
- پیش‌آگهی سرگیجه ناشی از ضایعات مغزی (تومور یا سکته مغزی) به میزان آسیب‌دیدگی سیستم مرکزی عصبی و ارزیابی اقدامات فوری توسط نورولوژیست بستگی دارد.
