تاریخ 16 آبان 1402
اختلال‌های گفتاری علائمی را دربر می‌گیرد که باعث می‌شود فرد بزرگسال در برقراری ارتباط کلامی با مشکل روبرو شود. اکثر این مشکلات از غیرطبیعی بودن کنترل، هماهنگی یا قدرت ماهیچه‌های حنجره یا جعبه صدا در اثر ابتلا به بیماری‌های مغز و اعصابناشی می‌شود. لکنت زبان، نامفهوم و جویده جویده شدن، سریع یا آهسته شدن گفتار یا خشن شدن صدا مثال‌هایی از اختلال‌های تکلم است. بیمار بسته به علت اصلی بروز اختلال‌های گفتاری علائم دیگری چون جاری شدن آب از دهان، ضعف ماهیچه‌های صورت، دشواری در به یاد آوردن کلمات، نقص‌های زبان بیانی و انقباض ناگهانی ماهیچه‌های صوتی را تجربه می‌کند.
گونه‌های رایج اختلال گفتاری
اختلال‌ها و مشکلات گفتاری گونه‌های متفاوتی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارت است از:
- زبان پریشی: ناتوانی در بیان یا درک زبان
- نارساگویی عضوی یا دیزارتری: جوید جویده یا بریده صحبت کردن
- آواپریشی یا دیسفونی اسپاسم گونه: این مشکل باعث خشن و بد صدا شدن و قطع صدا می‌شود.
- اختلال‌های صوتی: تغییر در صدا و شل شدن گفتار پی‌آمد هر عاملی است که عملکرد یا شکل تارهای صوتی را تغییر دهد.
علل اختلال‌های گفتاری
علل متفاوتی برای بروز گونه‌های مختلف اختلال‌های گفتاری وجود دارد که بعضی از آن‌ها به شرح زیر است:
- سکته مغزی
- ضربه مغزی
- اختلال‌های حرکتی یا عصبی دژنراتیو مانند بیماری پارکینسون، ام اس
- آسیب دیدگی‌ها یا بیماری‌های درگیر کننده تارهای صوتی
- زوال عقل (دمانس)
- اوتیسم در کودکان
اختلال گفتاری با توجه به علت بروز و نوع آن به طور ناگهانی یا به تدریج بروز می‌یابد.
اختلال گفتار
افراد دچار مشکل در به یاد آوردن کلمات یا تلفظ صحیح آن‌ها از مشکل زبان پریشی رنج می‌برند که یکی از علائم آسیب مغزی ناشی از عارضه‌هایی مانند سکته مغزی است. دیگر علل احتمالی زبان پریشی به شرح زیر است:
- ضربه دیدن سر
- تومور مغزی
- عارضه‌های شناختی دژنراتیو مانند آلزایمر
اختلال تکلم
نارساگویی عضوی یا دیزارتری به وقوع می‌پیوندد وقتی بیمار قادر به حرکت آسان ماهیچه‌های لب‌ها، زبان، تارهای صوتی یا دیافراگم نباشد. این مشکل ممکن است نتیجه‌ای از عوامل دژنراتیو حرکتی و عضلانی مانند ام اس (اسکلروز چندگانه)، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی یا پارکینسون باشد.
از دیگر علل احتمالی این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سکته مغزی
- ضربه دیدن سر و ضربه مغزی
- تومور مغزی
- بیماری لایم
- فلج مغزی مانند فلج بل
- مصرف الکل
اسپاسم صوتی
آواپریشی یا دیسفونی اسپاسم گونه به حرکت‌های غیرارادی تارهای صوتی در زمان تکلم گفته می‌شود. این عارضه از عملکرد غیرطبیعی مغز نشأت می‌گیرد، هر چند علت دقیق آن مشخص نیست.
اختلال‌های صوتی
تارهای صوتی و توانایی در صحبت کردن در اثر فعالیت‌های مختلف، آسیب‌دیدگی‌ها و عارضه‌هایی از قبیل موارد زیر آسیب می‌بیند و مختل می‌شود:
- سرطان گلو
- پولیپ، ندول یا گره یا دیگر توده‌ها و زائده‌های روی تارهای صوتی
- بلع داروهایی مانند کافئین، ضدافسردگی‌ها یا آمفتامین‌ها
استفاده نادرست یا طولانی‌مدت باعث خشن شدن و گرفتگی صدا می‌شود.
تشخیص اختلال گفتاری
پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی و علائم را ارزیابی می‌کند و سوال‌هایی از بیمار می‌پرسد تا صدای بیمار را بشنود و گفتارش را ارزیابی کند. به علاوه به این ترتیب پزشک می‌تواند سطح درک و توانایی گفتار را ارزیابی کند و متوجه شود که آیا عارضه به تارهای صوتی، مغز یا هر دو آسیب زده است یا خیر.
پزشک با توجه به سابقه پزشکی و علائم بیمار دستور انجام آزمایش‌های زیر را می‌دهد:
- اسکن مغز با استفاده از رادیولوژی، سی تی اسکن یا ام آر آی
- تست جریان برق
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
درمان اختلال‌های گفتاری بزرگسالان
طرح درمانی پیشنهادی پزشک به علت اصلی بروز اختلال گفتاری بستگی دارد و معاینه توسط متخصص اعصاب، متخصص گوش و حلق و بینی یا آسیب شناس گفتار و زبان را شامل می‌شود. پزشک بیمار را به آسیب شناس گفتار و زبان یا متخصص گفتاردرمانی معرفی می‌کند تا روش انجام تمرین‌های تقویت کردن تارهای صوتی، افزایش کنترل صوتی، بهبود تلفظ و شمرده صحبت کردن و برقراری ارتباط به عنوان گوینده و شنونده را آموزش ببیند. در بعضی موارد از دستگاه‌های ارتباطی کمکی خاصی نیز استفاده می‌شود؛ برای مثال از بیمار خواسته می‌شود تا برای تبدیل پیام نوشتاری تایپ شده به گفتار از یک دستگاه الکترونیک کمک بگیرد. در موارد نادر انجام جراحی یا دیگر عمل‌های پزشکی ضرورت می‌یابد. درهر حال روش درمان هر نوع از اختلال‌های گفتاری متفاوت با دیگری است.
درمان اختلال گفتاری
پزشک برای درمان اختلال گفتاری سعی می‌کند که علت اصلی بروز علائم را برطرف کند. برای مثال اگر زبان پریشی پی‌آمد سکته مغزی باشد، دارو درمانی، جراحی و جراحی‌های بسته مغز تجویز و توصیه می‌شود. متخصص آسیب شناسی گفتار و زبان نیز ارزیابی شناختی ـ زبانی جامعی را انجام می‌دهد. برنامه درمان سکته مغزی با گفتار درمانی بر بهبود مهارت‌هایی که توسط سکته تحت تأثیر قرار گرفته‌اند متمرکز بوده و به مناطق آسیب‌دیده بستگی دارد.
درمان اختلال تکلم
پزشک بیمار دچار اختلال دیزارتری را به شرکت در جلسات گفتار درمانی تشویق می‌کند. درمانگر تمرین‌هایی را برای بهتر کنترل کردن تنفس و افزایش هماهنگی زبان و لب آموزش می‌دهد. به علاوه اعضاء خانواده و اطرافیان نیز باید در مراعات حال بیمار شمرده‌تر سحبت کنند تا بیمار زمان کافی برای پاسخگویی و اظهار نظر داشته باشد.
درمان اسپاسم صوتی
هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آواپریشی اسپاسم گونه وجود ندارد. با این حال پزشک درمان‌هایی را برای کاهش دادن علائم پیشنهاد می‌دهد، برای مثال تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم) در تارهای صوتی یا جراحی آن‌ها را پیشنهاد می‌دهد. این درمان‌ها اسپاسم‌ها را کاهش می‌دهد.
درمان اختلال‌های صوتی
پزشک توصیه می‌کند که بیمار استفاده از تارهای صوتی را محدود کند تا به فرصت لازم برای بهبود و بهبودی دادن به صوت‌ها فرصت داده شود و از وقوع آسیب بیشتر جلوگیری شود. همچنین، مصرف کافئین یا سایر داروهای تحریک کننده تارهای صوتی نیز باید محدود شود. در موارد نادر، جراحی یا سایر درمان‌های صوتی ممکن است ضروری باشند.
پیشگیری از اختلال‌های گفتاری بزرگسالان
پیشگیری از بعضی از گونه‌ها و علل اختلال‌های گفتاری غیرممکن است. اما با رعایت اقدام‌های پیشگیرانه زیر می‌توان احتمال بروز شماری از اختلال‌های گفتاری را کاهش داد:
- خودداری از استفاده اشتباه از صدا برای مثال داد زدن یا فشار وارد کردن به تارهای صوتی
- کاهش احتمال ابتلا به سرطان گلو از طریق سیگار نکشیدن یا کمتر در معرض دود دخانیات قرار گرفتن
- کاهش احتمال ضربه مغزی از طریق به سر گذاشتن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه‌سواری، استفاده از محافظ‌های سر هنگام شرکت در ورزش‌های تماسی و بستن کمربند ایمنی در وسایل نقلیه موتوری
- کاهش احتمال سکته مغزی از طریق ورزش منظم، رعایت رژیم غذایی متعادل و نگه داشتن فشار خون و کلسترول در سطح سالم و بی‌خطر
- محدود کردن مصرف الکل
