تاریخ 15 آبان 1402
فیزیوتراپی (PT) نقش مهمی را در توانبخشی و حفظ تواناییهای عملکردی شخص مبتلا به اسکلروز چندگانه (اماس) ایفا میکند. از آنجایی که اماس از جهات بسیار مختلفی روی فرد اثر میگذارد، با پیشرفت ناتوانی در طول زمان، فیزیوتراپیست یک برنامه درمانی منحصر به فرد مناسب برای هر بیمار را تنظیم کرده و این برنامه را در صورت نیاز برای دراز مدت تنظیم میکند. به علاوه چون که اماس بر جنبههای مختلف زندگی یک فرد تاثیر گذاشته و نیازمند یک رویکرد تیمی متحد برای مدیریت موفق است، فیزیوتراپی باید با اعضای تیم مراقبت از جمله متخصصین توانبخشی و همچنین مراقبان شخصی بیمار (خانواده و دوستان) راحت باشد.
هدف از توانبخشی در کلینیک تخصصی امید، بهبود و یا ابقاء عملکرد است. از زمان تشخیص به بعد، متخصصین توانبخشی در این کلینیک، گزینههای درمانی و آموزشی را ارائه میکنند که برای یک ارتقاء خوب سلامت، آماده سازی کلی و کاهش رنج طراحی شده و به شما کمک میکنند که عملکرد و احساس بهتری در منزل و محل کار داشته باشید. اگر علائم مخل فعالیتهای روزانه باشند، یک تیم توانبخشی در این مرکز میتواند به کمک تحرک، پوشیدن لباس و مراقبت شخصی، عملکرد مشارکتی در خانه و محل کار و آمادگی کلی مشکلات را حل کند. همچنین مشکلات گفتاری و بلع و مشکلات مربوط به تفکر و حافظه را ارزیابی و درمان میکند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن های 02188898441 - 09128444990 تماس حاصل فرمایید.
علت ابتلا به اماس
علت ابتلا به اماس هنوز هم ناشناخته است اما مطالعاتی انجام شده که برهم کنش چندین عامل که میتوانند در سبب شناسی نقش داشته باشند را نشان میدهند.
عامل ایمونولوژیک
سلولهای ایمنی بدن به سیستم عصبی مرکزی (CNS) حمله کرده و در نهایت جریان عصبی را از بین میبرند. محققان قادر به شناسایی سلولهای ایمنی که به CNS حمله میکنند، علت حمله آنها و برخی از گیرندهها در سلولهای مهاجم که آنها را متوجه میلین میسازند، میباشند. سلولهای T (یک نوع سلول خونی سفید در سیستم ایمنی) به نوعی به پروتئینهای موجود در CNS حساس میشود. هنگامی که سلولهای T فعال میشوند، از طریق رگهای خونی وارد CNS شده و باعث یک التهاب مضر میشوند. این سلولهای T نه تنها باعث آسیب به میلینها در CNS شده، بلکه مواد شیمیایی را ترشح میکنند که به فیبرهای عصبی (آکسونها) آسیب زده و سلولهای ایمنی آسیب زننده بیشتری را به محل التهاب جذب میکنند.
هنوز مشخص نیست که چرا سلولهای T در شخص مبتلا به اماس فعال میشوند اما تصور میشود که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی مهم هستند.
عوامل محیطی
به نظر میرسد که اماس (اسکلروز چندگانه) در مناطق دور از خط استوا و در آب و هوای سردتر بیشتر شایع است. مطالعات نشان دادهاند که ویتامین D ممکن است نقش مهمی در افرادی که در مناطق گرمتر زندگی میکنند و بیشتر در تماس با نور آفتاب هستند، ایفا کند و در نتیجه بدن آنها به طور طبیعی مقدار بیشتری ویتامین D تولید میکند. اعتقاد بر این است که سطوح بیشتر ویتامین D طبیعی تولید شده میتواند عملکرد سیستم ایمنی را تقویت کرده و بدن را در برابر بیماریهای خودایمنی محافظت نماید.
عوامل ژنتیکی
خطر ابتلا به اماس در شخصی که نسبت فامیلی درجه یک با فرد مبتلا به این بیماری دارد، افزایش مییابد. با این وجود اماس یک بیماری ارثی تلقی نمیشود. مطالعات نشان میدهد که در جوامعی با میزان بالاتری از اماس و همچنین در خانوادههایی که چندین نفر مبتلا به اماس هستند، فاکتورهای ژنتیکی مشابهی وجود دارد. فاکتورهای ژنتیکی مشترک از لحاظ نقشی که در رشد اماس دارند، مورد مطالعه قرار میگیرند.
عوامل مسری
احتمال دارد که ویروسها و سایر عوامل مسری علت شروع اماس باشند. بسیاری از عفونتهای ویروسی و باکتریایی در حال بررسی هستند. احتمال ابتلا به ویروس یا ایمن شناسی بالینی ویروس در اماس حاکی از آن است که ویروس پس از سالها پنهان بودن، دوباره فعال میشود. استدلال علت ویروس متکی بر حضور باندهای الیگوکلونال در معز و مایع معزی نخاعی بوده که در کل دوران زندگی پابرجا میمانند. حضور باندهای الیگوکلونال تنها در اختلالات عفونی CNS مشاهده میشود. سهم ویروس اپشتین بار در علل ابتلا به اماس هنوز مشخص نشده است اما ارتباط به وضوح وجود دارد.
معضلات ناشی از اماس
اماس به دلیل ماهیت پیچیده و دامنه وسیعی از علائم و ادغام آنها معضلات مختلفی ایجاد میکند که میتواند فرد را تحت تاثیر قرار دهد. به عنوان مثال برای یک شخص مبتلا به اماس ضعف و خستگی ناشی از نقص عصبی و فیزیکی متداول است. ضمنا این علائم ممکن است با دمای بالای درون بدن (ناشی از عفونت یا تقلای بیش از حد)، تاثیرات جانبی داروهای استفاده شده برای درمان درد یا مخصوصا چاقی ناشی از عدم فعالیت فیزیکی، مشکلات خواب (بغرنج به خاطر سوء عملکرد، درد و اسپاسم مثانه)، استرس، افسردگی و سایر اختلالات خلقی و بیماریهای مدیکال مثل کم خونی همراه باشد. گسترهای از علائم عصبی پنهان از جمله مشکلات بینایی، حسی و ادراکی، اختلال عملکرد جنسی و مشکلات مثانه و روده ممکن است اقدامات فیزیوتراپی را دشوار کند.
نقش فیزیوتراپی
نقش فیزیوتراپی با توجه به تغییر نیازهای بیمار به خاطر عود کردن، افزایش ناتوانی یا پیشرفت بیماری، متفاوت است. با این حال اهداف فیزیوتراپی همانطور باقی میمانند تا به شما در دستیابی و حفظ عملکرد فیزیکی، ایمنی، کیفیت زندگی و استقلال کمک کنند. برای رسیدن به این اهداف، فیزیوتراپیست شما از ابزارهایی استفاده خواهد کرد که شامل آموزش و دستورالعمل، تشویق و حمایت عاطفی و تجهیزات مناسب و فناوریهای کمکی هستند. اقدامات ویژهای که فیزیوتراپیست شما انجام خواهد داد، به علائم و میزان پیشرفت بیماری شما بستگی دارد اما یک برنامه فیزیوتراپی موفق برای یک شخص مبتلا به اماس اینگونه خواهد بود:
- آموزش به شما و مراقبین شما (خانواده و یا دوستان) در مورد علائم فیزیکی اماس و آنچه که شما برای تقلیل این علائم میتوانید انجام دهید.
- تهیه یک برنامه ورزشی فردی برای کنترل علائم و به حداکثر رساندن سلامتی و عملکرد
- معرفی مددکاران و تجهیزات تطبیقپذیر برای خانه، محل کار و اتومبیل جهت ارتقاء تحرک و عملکرد
- تدبیر اقدامات درمانی فیزیکی برای رسیدگی به اختلالات خاص
- شناسایی منابع اجتماعی که اهداف فیزیوتراپی را پشتیبانی میکنند
چه نوع ورزشهایی در فیزیوتراپی برای افراد مبتلا به اماس توصیه میشوند؟
فیزیوتراپیست شما ممکن است تصمیم بگیرد که شما از یک یا بیش از چندین نوع ورزش استفاده کنید. ورزشها عموما میتوانند بر اساس این که آیا آنها فعال هستند (تمریناتی که به طور مستقل یا توسط خودتان انجام میشوند)، کمک فعال هستند (ورزشهایی که نیاز به کمک یک ماشین یا شخص دارند) یا اینکه غیرفعال هستند (ورزشهایی که توسط یک دستیار یا ماشین انجام شده و به هیچگونه مشارکت فعالی نیاز ندارند) طبقهبندی شوند. برخی تمرینات هستند که علائم خاص را کنترل میکنند. ورزشها و علائم رایج اماس که با ورزش درمان میشوند به شرح زیر میباشند:
- مشکلات راه رفتن: ایروبیک، ورزشهای کششی و تعادلی به شما کمک خواهند کرد که کنترل حرکت و استقامت خود را حفظ کرده و بهبود بخشید.
- حالت اسپاستیک: طیف ورزشهای حرکتی و کششی به کنترل حالت اسپاستیک کمک کرده و تحرک را بهبود میبخشند.
- خستگی: ورزشهای ایروبیک به ارتقاء سازگاری عمومی و کاهش خستگی کمک میکنند.
- افسردگی: ورزشهای ایروبیک در کاهش افسردگی موثر بودهاند.
- پوکی استخوان: ورزشهای تقویتی یا تحمل وزنه میتواند به محافظت در برابر پوکی استخوان یا از بین رفتن آن کمک کنند.
- مشکلات تشخیصی: برخی شواهد نشان میدهند که ورزشهای ایروبیک منظم میتوانند عملکرد تشخیصی را بهبود بخشند.
آیا ورزشها میتوانند به بازیابی توانایی راه رفتن کمک کنند؟
اگر شما به خاطر آسیب عصبی مربوط به اماس توانایی راه رفتن را از دست دادهاید سوال درباره این که آیا ورزش میتواند برای دوباره یه دست آوردن این توانایی به شما کمک کند، بستگی به میزان و ماهیت آسیب دارد. متاسفانه ورزش نمیتواند آسیب عصبی را بازگرداند. با این وجود فیزیوتراپی میتواند تمریناتی را به شما بدهد که ماهیچههای شما را برای راه رفتن تقویت کند، بهعلاوه این ورزشها قادرند که از کاهش بیشتر قوای ماهیچهها جلوگیری کنند.
اگر من قادر به راه رفتن نیستم، آیا لازم است که ورزش کنم؟
حتی اگر نمیتوانید راه بروید بسیار مهم است که انجام ورزشهای منظم را ادامه دهید.
فیزیوتراپیست شما میتواند ورزشهایی را توصیه کند که بیشترین فایده را به شما رسانده و چگونگی انجام صحیح آن ورزشها را به شما یاد میدهد. اگر شما بی حرکت هستید تمرینات کمک میکنند تا شما انعطافپذیر بمانید، استقامت و قدرت را بهبود بخشیده، حالت مناسب را حفظ کرده و احساس سلامتی شما را بهتر میکنند.
آیا فیزیوتراپی میتواند در انتخاب یک وسیله کمکی برای تحرک یا راه رفتن به شما کمک کند؟
فیزیوتراپی به طور ویژه به شما جهت مقابله با مشکلات حرکتی، خواه مرتبط با تعادل ضعیف باشد، یا به خاطر از دست دادن هماهنگی یا عدم توانایی در پاهایتان، به شما کمک خواهد کرد. فیزیوتراپیست شما مشکلات را تشخیص داده و گزینههای مختلفی را پیشنهاد میکند. سپس هنگامی که وسیله درست انتخاب شد، فیزیوتراپیست استفاده مناسب از آن را به شما آموزش میدهد. برخی از وسایل حرکتی که میتوانند توصیه شوند شامل یک عصا، تکیهگاه ساعد، عصای چهار گوش یا واکر گردشی چهارچرخ میباشند.
اگر شما دارای مشکلاتی همراه با سکندری خوردن و افتادن هستید، چگونه فیزیوتراپی میتواند برای شما انجام بگیرد؟
اگر شما دچار مشکلاتی همراه با سکندری خوردن و افتادن هستید اولین قدم پیدا کردن علت این مشکل است. این مشکل ممکن است نتیجه یک ناتوانی در پاها، مچ پا، ساق پا یا ماهیچههای لگن بوده یا به خاطر از دست دادن هماهنگی یا تعادل یا به خاطر خستگی و ضعف باشد. وقتی که فیزیوتراپیست شما را ارزیابی کرده و علت سکندری خوردن یا افتادن شما را مشخص میکند، ممکن است ورزشهایی جهت تقویت ماهیچههایی که دچار ضعف هستند یا ورزشهای دیگری جهت کمک به افزایش تعادل و هماهنگی شما توصیه کند. فیزیوتراپیست شما همچنین ممکن است استفاده از ارتوتیکها مانند یک ارتز پا- مچ پا جهت افزایش ثبات یا یک وسیله الکتریکی که روی پای شما کشیده شده و باعث تحریک الکتریکی عملکردی میشود تا برای بلند کردن پا یا کاهش میزان افتادن به شما کمک کند را توصیه نماید. اگر مشکلات شما ناشی از ضعف یا خستگی باشد، فیزیوتراپیست شما ممکن است استفاده از یک اسکوتر موتوری را برای مسافتهای دور توصیه کند.
چه نوع توانبخشی برای بیماران مبتلا به اماس توصیه میشود؟
توانبخشی یک جزء ضروری از مراقبتهای گسترده بهداشتی با کیفیت برای افراد مبتلا به اماس در تمام مراحل این بیماری در نظر گرفته میشود. به اضافه، فیزیوتراپی و درمانهای اماس موثر هستند.
کاردرمانی (OT)
هدف از کاردرمانی ارتقاء استقلال، بهرهوری و ایمنی در کلیه اقدامات مرتبط با مراقبت شخصی، اشتغال و فعالیتهای اوقات فراغت میباشد. کاردرمانیها آموزشهایی در زمینه تکنیکهای حفظ انرژی و استفاده از ابزار و وسایل تطبیقپذیر برای ساده کردن کار در خانه و محل کار ارائه میدهند. آنها تغییراتی را برای خانه و محل کار جهت تضمین راحتی و دسترسی ارائه میدهند.
درمان برای مشکلات گفتاری و بلع
پاتولوژیست گفتار و زبان (SLP) به ارزیابی و درمان مشکلات گفتاری و بلع میپردازد. این مشکلات ممکن است ناشی از آسیب در سیستم عصبی مرکزی باشند که باعث کاهش کنترل عضلات مورد استفاده در این عملکردهای اساسی میشوند. هدف از درمان این مشکلات، بهبود سهولت و وضوح ارتباطات، بلع ایمن و حفظ سلامت کلی است.
درمان افسردگی
روانشناسان و روانپزشکان میتوانند برای تغییرات خلق و خو و تشخیصی کمک کننده باشند. زندگی با اماس میتواند باعث افسردگی فرد شود اما روند بیماری هم به تنهایی میتواند نقش داشته باشد.
توانبخشی شناختی
عصبشناسان، کاردرمانگران و پاتولوژیستهای گفتار و زبان، تغییرات در توانایی فرد برای فکر کردن، استدلال کردن، تمرکز و یادآوری را ارزیابی و درمان میکنند.
“کپی فقط با ذکر منبع و لینک بلامانع است.”