رفع بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی با فیزیوتراپی لگن و بیوفیدبک

سکته‌های مغزی (Stroke) یکی از علل اصلی بی‌اختیاری ادرار (incontinence) هستند؛ در واقع، بیش از 50 درصد از بازماندگان سکته مغزی، بی‌اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند. سکته مغزی ممکن است به طور قابل توجهی عضلاتی را که عملکرد مثانه و روده را کنترل می‌کنند، تضعیف نماید و این می‌تواند منجر به نشانه‌هایی از نشت جزئی (بی‌اختیاری استرسی) تا از دست دادن کامل کنترل (فشار یا سرریز) شود. بسیاری از بازماندگان سکته مغزی می‌توانند توانایی این عضلات خود را بازسازی کنند؛ اما برای برخی دیگر از این بیماران، بی‌اختیاری ادراری، یک مشکل دائمی است. آیا شما چند ماه یا چند سال بی‌اختیاری ادراری داشته‌اید، به دست آوردن دوباره آزادی و اعتماد به نفس بستگی به یافتن درمان مناسب برای پاسخگویی به نیازهای شما دارد.

انواع بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی

---

چندین فرآیند متفاوت ممکن است در ایجاد بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی دخیل باشند. انواع بی‌اختیاری ادرار که ممکن است پس از سکته مغزی رخ دهند عبارتند از:

آسیب مستقیم به مسیرهای عصبی ادرار: بی‌اختیاری فوریتی

این متداول‌ترین علت گزارش شده بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی است. ضایعه سکته مغزی به طور مستقیم می‌تواند مسیرهای عصبی ادرار را در مغز مختل کند و منجر به انقباض‌های مهار نشده دترسور شود. نتیجه فعالیت بیش از حد دترسور، اغلب یک فشار ناخواسته برای تخلیه مثانه است که به تعویق انداختن آن بسیار دشوار است، و در نتیجه ممکن است به نشت غیراختیاری ادرار منجر شود. قدرت انقباضات، میزان نشت ادرار را تعیین خواهد نمود، و انقباضات قوی‌تر باعث تخلیه کامل مثانه می‌شوند. در مقابل، انقباضات ضعیف باعث نشت‌های مکرر و کم حجم و تخلیه نامؤثر مثانه می‌شوند که منجر به حجم باقی مانده زیادی از ادرار می‌گردد (بیش از 100 میلی لیتر). بنابراین، بیماران مبتلا به بی‌اختیاری فوریتی نیز از نشانه‌های تکرر ادرار و بی‌اختیاری شبانه شکایت دارند.

هیپورفلکسی دترسور با بی‌اختیاری بیش از حد

هیپورفلکسی دترسور ممکن است پس از سکته مغزی حاد رخ دهد به علت از دست دادن هماهنگی اولیه مثانه. این وضعیت باعث تخلیه ناقص مثانه می‌شود و منجر به باقی ماندن حجم زیادی ادرار پس از تخلیه می‌گردد (بیش از 100 میلی لیتر) و در ادامه علائمی مانند ترواش و/یا نشت پیوسته ادرار بروز می‌کند. این ممکن است باعث ایجاد احتباس ادرار شدید و دردناک شود یا ممکن است به صورت مزمن و بدون درد در طول مدت زمان طولانی ادامه یابد. در هر حالت احتباس ادرار، باید از یبوست به عنوان یک عامل تحریک‌کننده جلوگیری شود.

بی‌اختیاری ادرار ناشی از نقص آگاهی

این نوع بی‌اختیاری به عنوان “بی‌اختیاری ادرار با کاهش توانایی آگاهی از سیگنال‌های مثانه قبل از نشت، توجه به نشت احتمالی یا هر دو” تعریف شده است. این نوع بی‌اختیاری به عنوان یک عامل خطر مستقل برای نتیجه ضعیف در 3 ماه و 1 سال پس از سکته مغزی ظاهر می‌گردد. هنگامی که با بیماران مبتلا به بی‌اختیاری ادرای فوریتی مقایسه می شود، نتیجه می‌گردد که بیمارانی با نقص آگاهی دارای فراوانی بیشتری در ضایعات سکته مغزی دیواره‌ای و با فراوانی کمتر، دارای ضایعات پیشانی هستند. این یافته با نقش شناخته شده لوب‌های دیواره‌ای و گیجگاهی در تشخیص درست و تأیید سیگنال‌ها در یک شرایط اجتماعی خاص در مقایسه با نقش اختیاری ساختارهای لوب پیشانی در شناخت آگاهانه از سیگنال‌های عصبی مثانه سازگار است.

بی‌اختیاری عملکردی

عوامل مرتبط با سکته مغزی مانند مشکلات شناختی، ارتباطی یا تحرکی ممکن است به طور غیرمستقیم بر توانایی بیمار برای حفظ مهارت‌های صحیح دستشویی در کنار عملکرد طبیعی مثانه تأثیر بگذارد. بی‌اختیاری “عملکردی” حاصل به طور قابل ملاحظه ای با زبان پریشی و یا اختلال شناختی مرتبط است.

بی‌اختیاری استرسی

این نوع بی‌اختیاری به عنوان یک نتیجه مستقیم از سکته مغزی رخ نمی‌دهد؛ با این حال، عوامل مرتبط با سکته مغزی ممکن است شرایط پیش از آن را تشدید کنند. بی‌اختیاری استرسی پس از برخی حرکات (ایستادن، سرفه و عطسه) رخ می‌دهد و عمدتاً نتیجه ضعف عضلات کف لگن است. کاهش هماهنگی عضلات لگنی و ضعف حرکتی ناشی از سکته مغزی حاد می‌تواند منجر به تلاش‌های شدیدتری برای دستشویی و باعث تشدید بی‌اختیاری استرسی از پیش موجود شود. سکته مغزی حاد ممکن است توسط پنومونی آسپیراسیون نیز پیچیده شود و سرفه حاصل نیز ممکن است این نوع بی‌اختیاری را تشدید کند.

بی‌اختیاری مدفوع

بی‌اختیاری مدفوع یکی دیگر از نتایج معمول سکته مغزی است که 10 تا 20 درصد از افراد مبتلا به بی‌اختیاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بی‌اختیاری مدفوع چالش‌های مختلفی را نسبت به بی‌اختیاری ادرار به تنهایی ارائه می‌دهد: مواجهه مداوم با مواد مدفوع می‌تواند پوست را تحریک کند و باعث درماتیت شدید یا آسیب پوستی شود. پوشک‌های بزرگسالان و زیر شلواری‌های زیادی برای بی‌اختیاری مدفوع طراحی نشده‌اند.

تشخیص و آزمایش بی‌اختیاری پس از سکته مغزی

---

مهم است که شما بعد از سکته مغزی تشخیص درستی از بی‌اختیاری ادرار داشته باشید. روش‌های مناسبی برای مدیریت آن وجود دارد، بنابراین شما مجبور نیستید با تکرر و نشت ادرار زندگی کنید. برای تشخیص بی‌اختیاری ادرار، پزشک شما میزان مصرف مایع، سطح تمرین و تحرک، همراه با مداواهای فعلی شما را بررسی خواهد کرد، چرا که این ها می‌توانند باعث بی‌اختیاری ادرار شوند.  پزشک شما می‌تواند شما را برای لایه نگاری مثانه و آزمایش ادرار ارسال کند و همچنین از شما بخواهد که وقایع مربوط به مثانه را یادداشت کنید. در یک لایه نگاری مثانه، پزشک یک تصویر اولتراسوند از مثانه شما می‌گیرد تا تعیین کند که آیا به خوبی تخلیه می‌شود یا نه. آزمایش ادرار برای هرگونه عفونت بررسی خواهد شد. در یادداشت‌های مثانه، شما چگونگی ادرار کردن و مقدار مایعاتی که می‌نوشید، را ثبت خواهید کرد.

درمان بی‌اختیاری ادرار پس از سکته مغزی چیست؟

---

به دلیل ایجاد شدن برخی مشکلات در مثانه پس از سکته مغزی، ممکن است زندگی برای این گروه از بیماران دشوار باشد. نکات و درمان‌های زیر کمک بزرگی برای بی‌اختیاری پس از بیماری‌های آسیب عصبی مانند سکته مغزی است:

تغییرات شیوه زندگی

برای بسیاری از بیماران، اولین درمان که اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد، تغییر سبک زندگی است. این روش که به عنوان “درمان‌های رفتاری” نیز شناخته می‌شود، تغییراتی است که مردم می‌توانند برای کنترل علائم، در زندگی روزمره خود انجام دهند.

• کاهش وزن و محدود کردن مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های “تخریب کننده مثانه” ممکن است مفید باشد.
• ممکن است از شما خواسته شود از نوشیدن قهوه، چای، نوشابه، نوشیدنی‌های گازدار دیگر، مرکبات و غذاهای تند اجتناب کنید.
• ممکن است به برخی از مردم گفته شود که سعی کنند مراجعه‌های منظم و برنامه ریزی شده‌ای را به دستشویی داشته باشند یا حتی سعی کنند رفتن به دستشویی را زمان بندی نمایند.
• ممکن است از افرادی که دارای مثانه بیش فعال هستند خواسته شود تا “تکان‌های سریع” را برای کمک به آرام کردن عضلات مثانه هنگام سوزش عضلات، امتحان کنند. این تمرین می‌تواند باعث کاهش آن احساس “باید بروم”، هنگامی که آزار دهنده است، شود. دکتر این جزئیات را دقیق‌تر توضیح خواهد داد.
• درمان رفتاری دیگر برای افرادی که دارای مثانه بیش فعال هستند، ” تأخیر دفع ادرار” است. این زمانی است که بیماران شروع به تأخیر در رفتن به دستشویی به مدت چند دقیقه می‌کنند و سپس به آرامی زمان را به چند ساعت افزایش می‌دهند. این کمک می‌کند تا بیماران یاد بگیرند که چگونه از رفتن به دستشویی جلوگیری کنند، حتی زمانی که آنها احساس نیاز فوری می‌کنند.

درمان‌های دارویی

---

هنگامی که درمان‌های رفتاری به تنهایی مؤثر نیستند، ممکن است دارو تجویز شود. بعضی از داروها برای شل شدن عضلات بیش فعال مثانه استفاده می‌شوند. این داروها ممکن است از طریق دهان خورده شوند و یا از طریق تزریق پوستی (با یک ژل یا پچ) وارد بدن شوند.

• اگر، مانند راب، شما نیاز به کمک به تخلیه مثانه دارید، داروهای دیگری نیز ممکن است برای شما تجویز شود. همچنین ممکن است از شما خواسته شود که از سوند استفاده کنید.
• راب دو بار در روز یک سوند را به مثانه خود وارد می‌کند تا اطمینان حاصل کند که کاملاً تخلیه شده است. بعضی از بیماران از “سونداژ مداوم” استفاده می‌کنند، نوع دیگری از سوند که برای تخلیه ادرار در تمام طول زمان، در محل مورد نظر قرار می‌گیرد.
• تزریق سم بوتولینوم  می‌تواند برای کمک به بیمارانی که علائم بیش فعالی مثانه را در آنها، نمی‌توان با سایر داروها کنترل کرد، به کار رود. هنگامی که این ماده به عضله مثانه تزریق می‌شود، می‌تواند فشرده شدن عضله ها را متوقف کند.

محصولاتی که می‌توانند به مداوا کمک کنند

بعضی از محصولات به شما کمک می‌کنند تا امن‌تر و ساده‌تر به دستشویی بروید. اینها شامل کرسی‌های توالت بلند، ریل‌های دیواری در کنار توالت، صندلی‌های کمدی و بطری‌های ادرار قابل حمل می‌باشند. درمانگر شغلی شما، می‌تواند شما را در رابطه با استفاده از این محصولات، راهنمایی کند.

• همچنین تعدادی از محصولات وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند خشک و راحت بمانید. این شامل پد، تویی شلوار، شلوار و زیر پیراهنی جاذب است. محافظ‌های تشک، پوشش‌‌های مقاوم در برابر آب و ملافه‌های تخت نیز می‌توانند کمک کنند.
• شما می‌توانید برخی از این محصولات را از سوپرمارکت محلی، داروسازان یا خرده فروشی‌های مخصوص تهیه کنید. برای مشکلات مهمتر، ممکن است لازم باشد که بعضی وسایل را از یک شرکت تأمین کننده پزشکی خریداری کنید.
• سطح جذبی که شما نیاز دارید، به شدت به بی‌اختیاری شما بستگی دارد. اگر هنگام عطسه یا سرفه نشتی خیلی کمی دارید، می‌توانید از یک محصول کمتر جذب کننده مانند پد یا تویی شلوار استفاده کنید.
• در موارد بی‌اختیاری متوسط یا شدید ممکن است به یک محصول جذب کننده بالا مانند یک لباس زیر یکبار مصرف جاذب (کشی) و یا یک زیرشلواری کوتاه نواری مانند (پوشک) نیاز داشته باشد. این محصولات برای جذب راحت دو یا چند تخلیه کامل مثانه (ادرار کردن) طراحی شده‌اند.

بیوفیدبک

منقبض کردن عضلات درست و انجام تمرینات کافی برای درمان موفقیت آمیز مهم هستند. فیدبک و یا بیوفیدبک به عنوان روش‌هایی برای آموزش انجام انقباضات صحیح عضلات به بیماران به کار می‌روند، تا یاد بگیرند که چه زمانی و چگونه عضله را برای جلوگیری از نشت منقبض کنند، ارزیابی کنند که آیا انقباض عضلات در طول زمان بهبود می‌یابد و می‌تواند به عنوان یک “مربی”  برای تمرین تکراری استفاده شود یا نه. روش بیوفیدبک از دستگاه واژن یا مقعدی برای اندازه گیری فشار عضلانی فشار یا فعالیت الکتریکی در عضله استفاده می‌کند. دستگاه این اطلاعات را به صورت یک صدا (به عنوان مثال، وقتی فشار افزایش می‌یابد، صدای بلند می‌شود) به خانمی که از دستگاه استفاده می‌کند، و یا یک صفحه نمایش بصری (به عنوان مثال، چراغ‌های بیشتر به معنی فشار قوی‌تر هستند) باز می‌گرداند.

درمان‌های دیگر مانند ورزش و تحریک الکتریکی

در برخی موارد، تمرینات کف لگنی به نام کگل (Kegels) می‌توانند به تقویت اسفنکتر ادراری و به این ترتیب عضلات لگنی کمک کنند تا به جلوگیری از نشت ادرار کمک کنند و در بعضی موارد تحریک الکتریکی کف لگن که در آن پالس های الکتریکی بدون درد با استفاده از یک پروب کوچک در واژن یا رکتوم برای افزایش هماهنگی عضلات کف لگن به کار می‌روند، مفید هستند.

درمان با استفاده از جراحی

در صورتی که تغییر سبک زندگی یا روش‌های درمانی نتیجه‌ای نداشته باشند، پزشک ممکن است به عمل جراحی اعلام کند. برای بیمارانی که به علایم بیش‌فعالی مثانه رنج می‌برند، جراحی عصبی به نام ساکرال نورومودولاسیون (SNS) تنها روش جراحی است. هدف SNS تنظیم عصب‌هایی است که سیگنال‌ها را بین نخاعی و مثانه منتقل می‌کنند. در این روش جراحی، یک دستگاه کوچک با باتری به نام “پیس میکر مثانه” زیر پوست قرار می‌گیرد. این دستگاه با ارسال ضربان‌های الکتریکی بی‌خطر، سیگنال‌های ناخوشایند را که باعث بیش‌فعالی مثانه می‌شوند، متوقف می‌کند. همچنین برخی جراحی‌ها برای کمک به افرادی که با سایر روش‌های درمانی نتوانسته‌اند علائم کم‌کاری مثانه خود را کنترل کنند، وجود دارند. این گزینه‌های جراحی شامل جراحی تنگی اسفنکتر یا عضلات کف لگن برای بهبود کنترل مثانه می‌باشند. در موارد بسیار شدید، ممکن است جراحی انجام شود تا جریان ادرار را به سوی یک کیسه یا پاکت خارجی هدایت کند. هر مورد به صورت فردی تصمیم گیری می‌شود و باید از طریق مشاوره با پزشک معالج درباره نوع درمان مناسب تعیین گردد.