درمان قوز کمر و رفع انحنای بیش از حد ستون فقرات با فیزیوتراپی

کلمه گوژپشت (کیفوز) برای توصیف یک خمیدگی C شکل در ستون فقرات به کار می‌رود. فردی گوژپشت در جلوی بدنش، دارای قسمت باز شکلِ C است. این نوع قوز کمر، عکس کاوپشتی (لوردوز) ستون فقرات است. در قوز کاوپشتی بخش باز قوز به سمت پشت فرد قرار می‌گیرد. ستون فقرات در حالت طبیعی هر دو نوع این قوزها را اما در اندازه‌ی اندکی دارد. این قوزها وقتی بزرگ‌تر از حالت عادی باشند، به مشکلاتی جدی تبدیل می‌شوند. هرچه قوز بزرگ‌تر باشد، مشکل ناشی از آن هم جدی‌تر خواهد بود. وضعیت‌های مختلفی می‌توانند منجر به بروز کیفوز شدید شوند.

توراسیک یا ناحیه میانی ستون فقرات، در حالت عادی یک خمیدگی کیفوزی دارد. انحنای ستون فقرات معمولا با درجه اندازه‌گیری می‌شود. قوز توراسیک اگر 20 تا 40 درجه باشد، طبیعی محسوب می‌شود. مهره‌های گردنی و مهره‌های کمر، انحناهای کاوپشتی دارند که به سمت مخالف، همچون یک حرف C برعکس قرار می‌گیرند. وقتی مهره‌های توراسیک (مهره‌های سینه‌ای) بیش از اندازه طبیعی قوز داشته باشند، ظاهری گوژپشتی ایجاد کرده و شانه‌ها به سمت جلو می‌افتند. اگر مهره‌های گردنی یا مهره‌های کمر شکل کاو خود را از دست دهند، شروع به قوز کردن به سمت جلو کرده و وضعیتی غیرطبیعی ایجاد می‌شود که به آن گوژپشتی یا کیفوز می‌گویند. قوز غیر طبیعی به سمت جلو، علاوه بر ایجاد ظاهری غیرعادی می‌تواند منجر به مشکلاتی در ستون فقرات هم بشود.

چه عواملی می‌تواند باعث ایجاد گوژپشتی شود

---

گوژپشتی عوامل متعددی دارد. این مشکل می‌تواند در کودکان و بزرگسالان هم رخ دهد.

بیماری انحطاط دیسک

اولین دلیل، بیماری انحطاط دیسک است. فرایند انحطاط و خرابی دیسک‌های بین‌مهره‌ای، مشکلات زیادی را در ستون فقرات ایجاد می‌کند. در افراد مسن‌تر، تاثیر کهولت سن روی دیسک‌های بین هر یک از مهره‌ها می‌تواند باعث تخریب دیسک شود. وقتی که دیسک‌ها تخریب شده و نازک‌تر می‌شوند، سر به سمت جلو خم شده و گردن هم شروع به قوز کردن به سمت جلو می‌کند. این مساله فرایندی را آغاز می‌کند که پیشرفت آن ممکن است تا سال‌ها ادامه یابد. وزن سر باعث ایجاد نیروهای نامتعادلی شده و روی کمر به سمت جلو فشار وارد می‌کند. این مساله آرام آرام باعث ایجاد انحنایی در کمر شده و ممکن است به گوژپشتی هم بیانجامد.

گوژپشتی مادرزادی است

دلیل دوم گوژپشتی مادرزادی است، یعنی اختلالی مادرزادی رشد ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فرد با نقص‌هایی همچون تشکیل ناکامل ستون فقرات متولد می‌شود که منجر به افزایش نوعی گوژپشتی در ستون فقرات می‌شود. گوژپشتی مادرزادی معمولا منجر به اختلال در رشد مهره‌ها هم می‌شود. به جای داشتن رشدی طبیعی، مهره‌ها به صورت مثلثی شکل با انتهایی کوچک، به سمت جلو رشد می‌کنند. از آنجا که مهره‌ها یکی روی دیگری قرار گرفته‌اند، این شکل مثلثی باعث می‌شود در ستون فقرات انحنایی به سمت جلو ایجاد شود.

سانحه

دلیل سوم گوژپشتی بر اثر سوانح است، یعنی بر اثر آسیب دیدگی به ستون مهره‌ها ایجاد می‌شود. این مساله ممکن است بر اثر شکستگی مهره‌ها یا آسیب رسیدن به رباط‌های پشت مهره‌های گردنی یا مهره‌های کمر ایجاد شود. وقتی که شکستگی در مهره‌ها رخ می‌دهد، در ستون مهره‌ها ممکن است شکلی سه گوش ایجاد شود. این وضعیتی مشابه با وضعیت مهره‌های مثلثی شکل در گوژپشتی مادرزادی را ایجاد می‌کند. عدم تعادل ایجاد شده، می‌تواند به افزایش انحنای ستون فقرات به سمت جلو منجر شود. اگر وضعیت گوژپشتی وخیم شود، می‌تواند باعث تنگی مجرای نخاعی شده و به بروز مشکلی منجر شود که به آن تنگی مجرای نخاعی می‌گویند. فشار روی طناب نخاعی ناشی از تنگی مجرای نخاعی، می‌تواند به مشکلاتی عصبی همچون درد، بی‌حسی و از دست رفتن توان ماهیچه‌ها منجر شود.

گوژپشتی درمان‌زاد یا ناشی از درمان

دلیل چهارم و شایع‌ترین دلیل ایجاد گوژپشتی، عوارض جانبی ناشی از درمان‌های دیگر است. مشکلات درمان‌زاد به مشکلاتی ناشی از عوارض درمان‌های مختلف پزشکی همچون جراحی گفته می‌شود. گوژپشتی پس از جراحی لامینکتومی بسیار شایع است. این مشکل در کودکان بیش‌تر از بزرگسالان رخ می‌دهد.

لامینکتومی عملی جراحی است که روی ستون فقرات جهت کاهش فشار روی عصب نخاعی انجام می‌شود. لامینکتومی یعنی «برداشتن لامینا» که دقیقا همان چیزی است که انجام می‌شود. لامینا بخش کناری پشت مجرای نخاعی است و سقف روی طناب نخاعی را تشکیل می‌دهد. با برداشتن لامینا، فضای بیشتری برای عصب‌ها ایجاد می‌شود و زائده‌های استخوانی را می‌توان از اطراف عصب‌ها خارج کرد. جراحی لامینکتومی فشار روی طناب نخاعی، التهاب و درد عصب‌های نخاعی را کاهش می‌دهد.

دلایل دیگر

دیگر دلایل کمتر شایع ایجاد گوژپشتی شامل عفونت ستون مهره‌ها، تومور ستون‌ مهره‌ها و بیماری‌هایی می‌شوند که ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهند (همچون اسپوندیلیت آنکیلوزان). قوز کمر همچنین ممکن است سال‌ها پس از پرتودرمانی جهت درمان سرطان مرتبط با مهره‌های پشت ایجاد شود. پرتودرمانی ممکن است رشد مهره‌های کمر کودکانی که در کودکی پرتودرمانی شده‌اند را تحت تاثیر قرار دهد.

گوژپشتی چگونه ظاهر می‌شود؟

---

علائم مشکلات گردنی ممکن است از بروز دردی جزئی تا از شکل افتادگی شدیدی متغییر باشد، اگر بدون درمان رها شود ممکن است به فلج شدن بیانجامد. اگر گوژپشتی ناشی از تغییرات و تحلیل رفتن مهره‌های گردن یا کمر بوده باشد، ممکن است با علائمی همچون کمردرد یا گردن درد همراه باشد. همچنین احتمال دارد دامنه حرکت‌تان کاهش یابد. این یعنی ممکن است نتوانید گردن یا کمرتان را به طور کامل بچرخانید و در بالا را نگاه کردن دچار مشکل شوید.

اگر قوز کمر شدید باشد، ممکن است بر اثر فشار آمدن به عصب‌های موجود در ستون مهره‌ها، با مشکلاتی در ریشه عصب‌ها یا بروز ضایعه نخاعی مواجه شوید. این مساله ممکن است باعث ضعف در بال و پاها، کاهش توان در گرفتن اشیاء یا بروز مشکلاتی در راه رفتن ناشی از اسپاستیسیتی شود. ممکن است مشکلاتی در کنترل ادرار یا مدفوع هم برایتان ایجاد شود.

پزشکان چگونه گوژپشتی را تشخیص می‌دهند؟

---

پیدا کردن مشکلات مربوط به ستون مهره‌ها با بررسی سوابق پزشکی و آزمایشات کامل فیزیکی آغاز می‌شود. پس از بررسی سوابق و انجام آزمایشات لازم، پزشک نظرش در مورد دلیل مشکل شما را ارائه می‌دهد. برای حصول اطمینان از دلیل اصلی درد ستون مهره‌ها، پزشک می‌تواند تست‌های تشخیصی مختلفی انجام دهد. این تست‌ها برای پیدا کردن دلیل مشکل شما انجام می‌شود و تاثیری روی بهبودی آن ندارد. عکسبرداری اشعه ایکس در مطب پزشک انجام می‌شود و معمولا اولین گام برای بررسی هر گونه مشکلات گردنی است که به تصمیم گیری در مورد نیاز به انجام تست‌های اضافه هم کمک خواهد کرد.

سوابق کامل بیمار و آزمایشات فیزیکی

سوابق کامل بیمار معمولا شامل دو بخش هستند. بخش اول کتبی است، فرمی که قبل از دیدن پزشک پر می‌کنید. هنگام پر کردن فرم، توجه کنید و هرآنچه به یاد می‌آورید و فکر می‌کنید به درد ستون‌ فقرات‌تان مرتبط است را یادداشت کنید. هرچه اطلاعات بیش‌تری به پزشک بدهید، پزشک هم سریع‌تر می‌تواند دلیل مشکل شما را تشخیص داده و به کاهش درد کمک کند. بخش دوم سوابق شما، پاسخ دادن به پرسش‌های پزشک خواهد بود. پزشک از شما می‌خواهد زمان شروع درد در ستون فقرات‌ و نوع دردی که دارید را توصیف کنید.

وقتی که بیشتر اطلاعات جمع‌آوری شدند، پزشک آزمایش فیزیکی دقیقی را از شما خواهد گرفت. حین آزمایش، پزشک به کمر شما نگاه خواهد کرد تا میزان عملکرد ستون مهره‌ها را ارزیابی کند.

اشعه ایکس

اشعه ایکس استخوان‌های ستون فقرات را نشان می‌دهد. بیشتر بافت‌های نرم ستون فقرات همچون عصب‌، دیسک و ماهیچه‌ها در عکس‌برداری اشعه ایکس ظاهر نمی‌شوند. عکسبرداری اشعه ایکس مشکلاتی که استخوان‌ها را درگیر می‌کند همچون عفونت، شکستگی یا تومور استخوان را می‌تواند نشان دهد. اشعه ایکس هم‌چنین می‌تواند نشان دهد چه میزان انحطاط و خرابی در ستون مهره‌ها رخ داده است. اشعه ایکس در نشان دادن اینکه چقدر تحلیل رفتن استخوان‌ها و آرتروز می‌تواند روی وضعیت کمر تاثیرگذار باشد هم مفید خواهد بود و به پزشک در تشخیص وجود تنگی مجرای نخاعی هم کمک می‌کند.

تصویرسازی تشدید مغناطیسی (ام‌آر‌آی)

ام‌آر‌آی معمول‌ترین آزمایشی است که برای ارزیابی ستون مهره‌ها استفاده می‌شود، چون می‌تواند نواحی آسیب دیده در بافت‌های نرم اطراف ستون مهره‌ها را نشان دهد. ام‌آر‌آی بهتر از اشعه ایکس است چون علاوه بر استخوان‌ها، می‌تواند تصویر عصب‌ها و دیسک‌ها را هم نشان دهد. آزمایش ام‌آر‌آی برای پیدا کردن تومور، فتق دیسک یا دیگر اختلالات موجود در بافت‌های نرم انجام می‌شود. ام‌آر‌آی بدون درد است و حدود 90 دقیقه به طول می‌انجامد. حین آزمایش ام‌آر‌آی، عکس‌های کامپیوتری بسیار دقیقی از بخش‌های ستون‌ مهره‌ها گرفته می‌شود. برخلاف بیشتر آزمایشات که از اشعه ایکس استفاده می‌کنند، ام‌آر‌آی برای مشاهده ساختار ستون مهره‌ها، از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی بهره می‌گیرد.

درمان محافظه‌کارانه(فیزیوتراپی و درمان غیرجراحی)

---

درمان گوژپشتی به این مساله بستگی دارد که آیا روی طناب نخاعی فشاری وجود دارد یا خیر؛ اگر فشاری باشد، ممکن است سریعا عمل جراحی پیشنهاد شود. اگر قوز کمر باعث ایجاد درد شده است و نگران ظاهرتان هستید، پزشک می‌تواند به تلاش برای کنترل درد و بهبود قوز کمر چاره‌ای بیاندیشد؛ کنترل این وضعیت از طریق یک برنامه فیزیوتراپی، داروهای مسکن خفیف و بریس کمر امکان پذیر است.

بستن باند برای بهبود وضعیت بالای کمر یا قوز کمر

باند پیچیدن در بهبود شکل و وضعیت گردن و بالای کمر کمک می‌کند و همچنین از طریق برنامه‌های توانبخشی به کاهش درد ستون فقرات هم کمک می‌کند. اگر باندپیچی در مراحل اولیه برنامه توانبخشی استفاده شود، احتمال کاهش فشار و تسکین درد در گردن و کمر بالاتر خواهد بود. اگرچه استفاده طولانی مدت از باندپیچی منجر به ضعیف شدن ماهیچه‌ها خواهد شد.

ماساژ یا درمان دستی

در درمان بیمارانی که مبتلا به گوژپشتی ناشی از پوکی استخوان هستند، مفید بودن ماساژ به میزان شکنندگی استخوان‌های فرد بستگی دارد: واضح است که برخی افراد به نسبت دیگران فشار بیشتری را می‌توانند تحمل کنند. تنها راهی که ممکن است ماساژ وضعیت را بدتر کند، وارد کردن فشار زیاد است تا حدی که باعث شکستگی شود. از طرفی وضعیت ماهیچه‌های فرد هم باید مورد توجه قرار گیرد. ماهیچه‌های پیشین (ماهیچه دالی، ماهیچه‌های سینه‌ای کوچک، ماهیچه‌های نردبانی، ماهیچه جناغی پستانکی) سفت و سخت هستند، در حالی که ماهیچه‌های پسین (ماهیچه‌های لوزی شکل، ماهیچه ذوزنقه‌ای، ماهیچه بالابرنده کتف) نرم و قابل انعطاف هستند. ماساژ می‌تواند باعث کاهش علام شود، اگرچه نمی‌تواند روند تحلیل رفتن بافت‌های استخوانی را معکوس کند. در هر صورت احتیاط، کلید اصلی کنترل این وضعیت است. در برخی موارد پزشکان در طول درمان از دست برای کاهش فشار روی ماهیچه‌های پشت استفاده می‌کنند و سعی می‌کنند وضعیت ستون مهره‌ها را تغییر دهند.

بریس‌ها

برخی از بریس‌ها برای کمک به بهبود وضعیت قرارگیری ستون مهره‌ها طراحی می‌شوند. برخی افراد مبتلا به قوز کمر، در شب‌ها بریس می‌پوشند؛ برخی دیگر نیاز به پوشیدن آن به مدت 18 تا 20 ساعت در روز دارند. این مساله به نوع قوز کمر بستگی دارد و اینکه بریس برای چه چیزی طراحی شده باشد. بیشتر نوجوانان تا وقتی که رشدشان متوقف می‌شود و قوز کمرشان دیگر پیشرفت نخواهد کرد، کمربند طبی (بریس کمر) می‌پوشند. همچون بریس‌های ارتودنسی، استفاده از بریس کمر هم در ابتدا ممکن است کمی ناراحت کننده باشد. اما به آن عادت می‌کنید و همچون بریس‌های دندان، می‌بایست طبق تجویز پزشک مورد استفاده قرار گیرد در غیر این صورت کارایی لازم را نخواهد داشت. معمولا بریس‌های کمر تحرک فرد را محدود نمی‌کنند و محققان همیشه در حال طراحی بریس‌های سبک‌تر و بهتری هستند.

تمرینات فیزیوتراپی

روش‌های جایگزینی برای عمل جراحی وجود دارند که شامل برنامه‌های ورزشی مخصوصی هستند. این برنامه‌ها در ترکیب با تمرینات فیزیوتراپی و تکنیک‌های دیگر می‌توانند بهبود علائم قوز کمر و خمیدگی ستون مهره‌ها را به طور قابل توجهی تسریع کنند. تمرینات فیزیوتراپی با هدف کاهش زاویه انحنای ستون مهره‌ها، بهبود علائمی مانند درد و گرفتگی و افزایش اعتماد به نفس بیمار انجام می‌شوند. در بین گزینه‌های مختلفی که امروزه موجود است، یوگا به عنوان یک روش درمانی قدیمی و بسیار موثر برای بهبود قوز پشت کمر شناخته شده است. این روش نه تنها به بهبود وضعیت فیزیکی بدن کمک می‌کند، بلکه از نظر روانی نیز به بیمار در مقابله با این بیماری دردناک کمک می‌کند.

حالت گربه

حالت گربه یا کشش گربه با رفتن روی چهار دست و پا صورت می‌گیرد. این حرکت باعث انعطاف‌پذیری ستون مهره‌ها می‌شود، گردش خون را بهبود می‌بخشد و به آرامش ذهن هم کمک می‌کند. گفته می‌شود این حرکت برای افراد مبتلا به گوژپشتی بسیار مفید و موثر است.

حالت کودک

این حرکت سیستم عصبی را آرام کرده و ستون فقرات را ریلکس می‌کند. این حرکت یوگا برای افراد مبتلا به قوز پشت کمر یا گوژپشتی ناشی از برخی اختلالات عصبی‌ماهیچه‌ای بسیار عالی است.

خم شدن به سمت جلو در حالت نشسته

این حرکت یوگا باعث کشیده شدن بخش پایینی کمر شده و از فشار وارده روی آن می‌کاهد. این تمرین نه تنها در بهبود گوژپشتی موثر است بلکه برای کاهش اضطراب و خستگی هم مفید بوده و ذهن را آرام می‌کند.

آیا نیاز به جراحی خواهید داشت؟

---

اگر گوژپشتی شما شدید است (انحنایی بزرگ‌تر از 70 درجه) پزشک ممکن است پیشنهاد جراحی بدهد. همچنین اگر انحنای کمر رشد سریعی داشته باشد، تعادل‌تان را تحت تاثیر قرار داده باشد، سیستم عصبی دچار اختلال شده و یا دردی مزمن داشته باشید، پزشک ممکن است پیشنهاد جراحی بدهد.

برای بهبود قوز پشت کمر، جراح سعی می‌کند از طریق جوش دادن، انحنای طبیعی‌تری در ستون مهره‌ها ایجاد کند. جوش دادن ستون مهره‌ها شامل قرار دادن قطعات استخوانی کوچکی بین مهره‌ها است. با گذشت زمان این قطعه استخوان‌ها رشد کرده و به مهره‌های موجود در هر دو طرف پیوسته یا جوش می‌خورند. البته این جوش خوردن نیاز به زمان دارد. برای نگاه داشتن ستون مهره‌ها در وضعیتی مناسب در طول ماه‌هایی که برای جوش خوردن نیاز است، جراح از ابزارهای ویژه‌ای مخصوص ستون مهره‌ها استفاده می‌کند. این ابزارها شامل میله‌، سیم، صفحه و پیچ‌های کوچکی از جنس استیل یا تیتانیوم هستند. این ابزارها به ستون مهره‌ها چسبیده و به نگه داشتن ستون فقرات در انحنایی طبیعی‌تر کمک می‌کنند. پس از جراحی این ابزارها قابل رویت نیستند، چون کوچک بوده و در داخل بدن قرار می‌گیرند.

یک روش جراحی دیگر، کیفوپلاستی می‌باشد. این جراحی یک روش کم تهاجمی است که می‌تواند به بازیابی ارتفاع مهره‌های شکسته شده کمک کند، در نتیجه میزان گوژپشتی شما را هم کاهش دهد.

کپی فقط با ذکر لینک و منبع بلامانع است.