تاریخ 16 آبان 1402
“پارستزی” یا خواب رفتن و بی‌حسی اندام‌ها، یک احساس غیرطبیعی است که هیچ علت فیزیکی آشکاری ندارد. پارستزی شامل علائمی همچون: بی‌حسی و سوزن سوزن شدن می‌شود و می‌تواند به‌صورت موقت یا دائم ظاهر گردد. هنگام بی‌حسی، دریافت حس پوست کاهش یافته و یا از بین می‌رود. مورمور شدن نیز احساس غیرمعمول در پوست است که اغلب تحت تعابیری همچون احساس سوزن سوزن شدن، حساس شدن، احساس فرورفتن اجسام نوک‌تیز در پوست، گزگز کردن، مورمور شدن و غیره بیان می‌شود. در اختلالات خاص، مانند سندرم پای بی‌قرار ، ممکن است سوزن سوزن شدن، بی‌حسی، سوزش، خارش و درد به‌طور هم‌زمان ظاهر شوند.
خواب‌رفتگی و یا بی‌حس شدن می‌تواند در هر قسمتی از بدن ظاهر شود، ازجمله: در تنه، دست‌وپا، انگشتان دست‌وپا، صورت و یا سر.
خواب‌رفتگی و بی‌حسی اندام‌ها (پارستزی)
علائم حسی ما توسط مغز دریافت و تفسیر می‌شود. علائم حسی از تنه، اندام‌ها و پشت سر توسط اعصاب نخاعی به‌واسطه نخاع و علائم حسی صورت توسط عصب سه‌قلو (پنجمین عصب جمجمه‌ای)، به‌واسطه ساقه مغز انتقال می‌یابند. ناحیه پوست توسط ریشه عصبی واحدی از عصب نخاعی و یا عصب سه‌قلو، عصب دریافت می‌کند که به آن” درماتوم” می‌گویند. به‌واسطه وجود احساس غیرطبیعی در درماتوم، پزشک می‌تواند تشخیص دهد کدام عصب تحت تأثیر قرارگرفته است. علائم حسی پوست از طریق اعصاب حسی محیطی از طریق نخاع و یا از طریق عصب سه‌قلو و ساقه مغز به مغز منتقل می‌شوند. اختلال در هر سطحی از این مسیرهای عصبی می‌تواند باعث بی‌حسی و یا خواب رفتگی دست و پا شود.
علل
پارستزی گذرا، به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه، که اغلب تحت اصطلاح “سوزن سوزن” شدن عنوان می‌شود، می‌تواند علل مختلفی داشته باشد ازجمله:
- ابدرمیشن (Obdormition): یک بی‌حسی موقت که در اثر وارد آمدن فشار طولانی‌مدت بر عصب‌ها ایجاد می‌شود، مانند زمانی که پای خود را روی پای دیگر قرار می‌دهد و ساق پا به خواب می‌رود. این نوع از پارستزی به‌تدریج پس از برداشته شدن فشار از بین خواهد رفتت.
- حرکت سریع گردن
- سندرم هیپرونتیلاسیون (تنفس سریع)
- حمله‌های عصبی
- کم شدن آب بدن
- ایسکمی گذرا (TIA)، گاهی اوقات تحت عنوان “سکته خفیف مغزی ” شناخته می‌شود.
- مصرف بتا آلانین
- تشنج
- بیماری رینود (خون‌رسانی ضعیف در دست‌وپاها)
- اختلال در خون‌رسانی عروق آترواسکلروز پاها
کمبود تغذیه ،عوامل احساسی و روانی نیز می تواند باعث سوزن سوزن شدن دست و پا شود.
علل پارستزی مزمن
بی‌حسی و خواب رفتن طولانی‌مدت و یا مکرر می‌تواند در اثر اختلال در هر یک از بخش‌های زیر بروز نماید:
مغز، نخاع و یا اعصاب محیطی:
- تروما یا ضربه
- سکته مغزی
- خونریزی داخل مغزی
- مولتیپل اسکلروزیس (ام اس)
- تومورها
- آنسفالیت (التهاب مغز)
- مننژیت
- فتق دیسک
- اسپوندیلوز گردن
- سندرم تونل مچ دست
- سیاتیک
- نورالژی
- میگرن
اختلالات مربوط به گردش خون (قلب و عروق):
- آنژین صدری
- آترواسکلروز
- انسداد حاد شریان
- واسکولیت
- بیماری رینود
- اختلالات گردش خون “ورتبرو”
اختلالات مربوط به سوخت‌وساز بدن و اختلالات هورمونی:
- دیابت
- کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
- کم‌کاری تیروئید
- کم‌کاری پاراتیروئید
- هیپرآلدوسترونیسم (سندرم کان)
- یائسگی
- غیرطبیعی بودن سطح خونی کلسیم
- پتاسیم یا سدیم، اورمی
- پورفیری
عفونت‌ها و سندرم‌های ایجاد شده پس از عفونت:
- عفونت به‌واسطه مبتلا شدن به ویروس هرپس سیمپلکس، هرپس زوستر ویروس، آربوویروس
- زخم‌های دهانی
- بیماری لایم
- ایدز (HIV)
- جذام
- سندرم گیلن باره
- هاری
- سیفلیس
بیماری‌های مربوط به بافت همبند و خود ایمنی:
- آرتریت روماتوئید
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE)
- سندرم شوگرن
- کم‌خونی پرشینیوز
- دیابت
اختلالات خونی:
- ترومبوز
- پلی سیتمی
- ترومبوسیتوز
- لوسمی
اختلالات مربوط به استخوان‌ها و مفاصل:
- آرتریت و آرتروز
- نرمی استخوان
- پوکی استخوان
همچنین ممکن است در اثر عوامل دیگری همچون: کمبود ویتامین B1، ویتامین B5 و B12، اختلالات روحی مثل اضطراب، هراس و بیماری‌های روانی، برخی داروها، بیماری‌های ارثی و همچنین نقص در سیستم ایمنی بدن نیز این علائم ایجاد گردد.
علائم
بی‌حسی و خواب‌رفتگی اندام‌ها بدون آگاهی قبلی ظاهر می‌شود و معمولاً بدون درد است. ا ین حالت تحت عناوینی همچون: سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی اظهار می‌شود. حساسیت ناحیه مبتلا ممکن است افزایش یابد، اما بعد از مدتی معمولاً کاهش خواهد یافت. نشانه‌های دیگر بر اساس ماهیت زمینه‌ای بیماری ممکن است شامل موارد زیر گردد: درد، ضعف عضلانی، گرفتگی عضلات، انعکاس‌های غیرطبیعی، احساس گرما و یا سرما، رنگ‌پریدگی، قرمزی، تورم و یا راش‌های پوستی.
گاهی اوقات، اشتباهاً “سوزن‌سوزن شدن” به عنوان “خارش” توصیف می‌شود. در حالت خارش، فرد تمایل دارد در منطقه مورد ناراحتی خارش بکند، اما در سوزن‌سوزن شدن، این تمایل وجود ندارد. همچنین، “سوزش” نیز با “سوزن‌سوزن شدن” تفاوت دارد و به واقع یک نوع درد محسوب می‌شود. وقتی که اندام‌ها به‌طور موقت فلج و بی‌حس می‌شوند، معمولاً از عبارت “دست یا پای ما خواب رفته است” استفاده می‌شود.
تشخیص
- قبل از ملاقات با پزشک خود، جواب سؤالات زیر را آماده نمایید:
- در کدام قسمت از بدن شما احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی وجود دارد؟ آیا محدود به یک‌طرف بدن (چپ یا راست) است؟ چگونه باید آن را توصیف کنید: مانند بی‌حسی، از دست دادن حس پوست، فشار جسمی نوک‌تیز، مورمور شدن، سوزش، خارش، سوزن و سوزن و غیره؟
- چه هنگامی این حس غیرمعمول، پدیدار می‌گردد، دائمی است یا گذرا؟ در طول روز تغییری در آن ایجاد می‌شود؟
- این حس با چه محرکی شروع می‌شود: گرما، ورزش، نشستن، استرس، مواد غذایی، داروها …؟
- سایر علائم ایجاد شده کدم‌اند: درد، رنگ‌پریدگی، قرمزی، تورم، گرمی، خنکی، گرفتگی عضلات، از دست دادن قدرت عضلانی؟
- هرگونه علامت عمومی دیگر، مانند تب یا سردرد؟
- آیا به بیماری مزمن مانند دیابت یا آرتریت روماتوئید مبتلا هستید؟ آیا تاکنون مجروح شده‌اید و یا به هر دلیلی در بیمارستان بستری شده‌اید؟ تاکنون چه بیماری‌های در شما تشخیص داده شده است؟
- آیا شغل شما نیازمند حرکت‌های تکراری است، آیا شما در معرض ارتعاشات ثابت قرار دارید و یا در معرض مواد شیمیایی خاص مانند اکسید نیتروژن و یا مونواکسید کربن.
- آیا شما تحت استرس هستید؟ آیا شما فرد مضطربی هستید؟
- رژیم غذایی شما چگونه است، آیا شما الکل و یا دخانیات مصرف می‌کنید؟ چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
- پزشک شما را معاینه خواهد کرد، که شامل معاینه دقیق عصبی خواهد شد.
- پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را درخواست دهد:
- MRI یا سی‌تی‌اسکن از سر و یا ستون فقرات
- MRI، سی‌تی‌اسکن و یا اشعه ایکس از قفسه سینه، شکم، استخوان‌ها یا مفاصل
- آزمایش‌های خون: CBC، الکترولیت‌ها، ویتامین‌ها، قند، سرعت رسوب گویچه‌های قرمز (ESR)، پروتئین‌ها، هورمون‌های تیروئید، فلزات سنگین، داروها، آنتی‌بادی‌های برخی از میکروب‌های خاص و غیره.
- آزمایش ادرار: گلوکز، پروتئین‌ها و غیره
- آزمایش هدایت عصبی الکترومیوگرافی (EMG)
- پونکسیون کمری (نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی) (تنها زمانی که اختلالات سیستم اعصاب مرکزی مانند مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) یا مننژیت محتمل باشد)
- سونوگرافی عروق و آزمایش تحریک سرما برای بیماری رینود.
- بیوپسی عصب‌ها (به‌ندرت)
درمان
درمان پارستزی به علت آن بستگی دارد. پارستزی معمولاً توسط متخصص مغز و اعصاب درمان می‌شود. پس از درمان علت زمینه‌ای، ممکن است بیماری شما برطرف گردد. به‌عنوان‌مثال، اگر شما در اثر حرکات تکراری دچار آسیب‌دیدگی شده باشید، چند تغییر در شیوه زندگی و یا فیزیوتراپی می‌تواند مشکل را حل نماید.
- اگر پارستزی در اثر یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده باشد، درمان این بیماری به‌طور بالقوه می‌تواند علائم بی‌حسی و خواب‌رفتگی اندام‌ها را کاهش دهد.
- شرایط فرد تعیین خواهد کرد که آیا نشانه‌های بیماری بهبود خواهد یافت یا نه. برخی از انواع آسیب‌های عصبی غیرقابل‌برگشت هستند.
- بی‌حسی بعد از نشستن طولانی‌مدت و یا قرارگیری ناصحیح بدن، معمولاً پس از بازگشت گردش خون توسط کشش و یا ماساژ دادن اندام‌ها، برطرف می‌شود.
- اگر نتوان علت زمینه‌ای را درمان کرد، می‌توان آسپرین یا ایبوبروفن را امتحان نمود. در موارد مشکل‌تر، گاهی اوقاتت برای تغییر ادراک بدن از درد، دوز پایینی از داروهای ضدافسردگی، مانند آمی تریپتیلین، تجویز می‌شود. در موارد شدیدتر، مصرف داروهای تخدیری، به‌عنوان‌مثال کدئین، را می‌توان تجویز نمود.
- در کمبود مواد مغذی، می‌توان از مکمل‌ها، مانند ویتامین B کمپلکس، به‌ویژه ویتامین ب 12، استفاده نمود.
- از مصرف الکل باید اجتناب شود. ماساژ با روغن‌های معطر یا پماد حاوی کپسایسین می‌تواند به‌صورت موقت فرد را تسکین دهد. پوشیدن کفش، دستکش و لباس‌های گشاد نیز می‌تواند مفید باشد.
