بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع زوال عقل است. دمانس سندرمی (گروهی از علائم مرتبط) است که با کاهش مداوم عملکرد مغز همراه است. این امر می‌تواند بر حافظه، مهارت‌های تفکر و سایر توانایی‌های ذهنی تأثیر بگذارد.
هنوز علت دقیق بیماری آلزایمر به طور کامل درک نشده است، اگرچه تصور می‌شود برخی موارد خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
این موارد شامل افزایش سن، سابقه خانوادگی در مورد ابتلا به این بیماری و افسردگی درمان نشده است، اگرچه افسردگی می‌تواند یکی از علائم بیماری آلزایمر و برخی از سبک‌های زندگی و شرایط مرتبط با بیماری‌های قلبی عروقی نیز باشد.
مراحل بیماری آلزایمر
معمولاً علائم بیماری آلزایمر به 3 مرحله اصلی تقسیم می‌شود.
علائم اولیه
در مراحل اولیه، علائم اصلی بیماری آلزایمر شامل افت حافظه است.
به عنوان مثال، فردی که مبتلا به آلزایمر اولیه است ممکن است:
- مکالمات یا رویدادهای اخیر را فراموش کند.
- برخی موارد را اشتباه کند.
- نام مکانها و اشیاء را فراموش کند.
- در پیدا کردن کلمات درست مشکل پیدا کند.
- سؤالات خود را تکرار کند.
- قدرت داوری یا تصمیم گیری سخت شود.
- برای امتحان کردن چیزهای جدید کمتر انعطاف پذیر و مردد شوید.
اینها اغلب علائم تغییر خلق و خو هستند، مانند افزایش اضطراب، یا دوره‌های سردرگمی.
علائم مرحله میانی
با پیشرفت بیماری آلزایمر، مشکلات حافظه بدتر می‌شوند. ممکن است فردی با این شرایط در به خاطر آوردن نام افرادی که می‌شناسد مشکل پیدا کند و ممکن است برای شناخت خانواده و دوستان خود تلاش کند.
علائم دیگری نیز ممکن است بروز کنند، مانند:
- افزایش سردرگمی و بی نظمی- به عنوان مثال گم شدن، یا سرگردان بودن و ندانستن تاریخ روز
- رفتارهای وسواسی، تکراری یا تحریک آمیز
- توهم (اعتقاد به چیزهای غیرقابل اعتماد) یا احساس پارانوئید و مشکوک در مورد پرستار یا اعضای خانواده
- مشکلات گفتار یا زبان (آفازی)
- اختلال خواب
- تغییر در خلق و خو، مانند نوسانات مکرر خلق و خو، افسردگی و احساس اضطراب، ناامیدی
- انجام وظایف مکانی مانند قضاوت در مسافت دشوار است
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که افراد دیگر نمی‌توانند ببینند یا بشنوند (توهم)
در این مرحله، فرد مبتلا به آلزایمر معمولاً برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی به حمایت نیاز داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است آنها برای غذا خوردن، شستن، لباس پوشیدن و استفاده از توالت به کمک نیاز پیدا کنند.
علائم بعدی
در مراحل بعدی بیماری آلزایمر، علائم به طور فزاینده‌ای تشدید می‌شوند و می‌توانند برای شخص مبتلا به این بیماری و همچنین مراقبان، دوستان و خانواده آنها ناراحت کننده باشند. توهم و هذیان ممکن است در طول بیماری به وجود آمده و ادامه پیدا کند، اما با پیشرفت این وضعیت بدتر می‌شود.
تعدادی از علائم دیگر ممکن است با پیشرفت بیماری آلزایمر بروز یابند مانند:
- مشکل در خوردن و بلع (دیسفاژی)
- تغییر موقعیت و یا جابجایی که بدون کمک دشوار است
- کاهش وزن- گاهی شدید
- بی اختیاری ادرار یا مدفوع
- از دست دادن تدریجی گفتار
- مشکلات قابل توجه در مورد حافظه کوتاه مدت و بلند مدت
در مراحل شدید بیماری آلزایمر، افراد ممکن است به مراقبت تمام وقت برای کمک به غذا خوردن، حرکت و فعالیت‌های شخصی نیاز داشته باشند.
چه کسانی تحت تأثیر این بیماری قرار می‌گیرند؟
بیماری آلزایمر بیشتر در افراد بالای 65 سال دیده می‌شود. خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل با افزایش سن افزایش می‌یابد و برآورد می‌شود 1 نفر از هر 14 نفر بالای 65 سال و 1 نفر از هر 6 نفر بالای 80 سال دچار آن باشد.
اما در حدود 1 نفر از هر 20 نفر از افراد 40 تا 65 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نام این بیماری ابتلای زودرس به آلزایمر یا آلزایمر جوان است.
تشخيص
از آنجا که علائم بیماری آلزایمر به آهستگی پیشرفت می‌کند، تشخیص اینکه این مشکل وجود دارد، دشوار است. بسیاری از مردم احساس می‌کنند که مشکلات حافظه صرفاً بخشی از روند پیر شدن هستند. همچنین، روند بیماری ممکن است (اما نه همیشه) مانع از آن شود که افراد تغییراتی در حافظه خود ایجاد کنند. اما بیماری آلزایمر بخش “طبیعی” از روند پیری نیست.
تشخیص دقیق و به موقع بیماری آلزایمر می‌تواند بهترین فرصت را برای شما فراهم کند تا برای آینده آماده سازی و برنامه ریزی کنید، همچنین هرگونه درمان یا پشتیبانی که ممکن است به شما کمک کند را دریافت خواهید کرد. هیچ آزمایش منفردی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد و مهم است که به یاد داشته باشید که مشکلات حافظه لزوماً به معنای ابتلا به بیماری آلزایمر نیست.
پزشک در مورد هر مشکلی که شما تجربه کرده‌اید سؤال خواهد کرد و ممکن است برخی آزمایشات را برای رد شرایط دیگر انجام دهد.
اگر به بیماری آلزایمر مشکوک هستید، ممکن است به یک متخصص ارجاع داده شوید تا:
- علائم خود را با جزئیات بیشتری ارزیابی کنید.
- در صورت لزوم آزمایش‌های بعدی مانند اسکن مغزی را ترتیب دهید.
- یک برنامه درمانی و مراقبت ایجاد کنید
درمان- بیماری آلزایمر
در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. اما داروهایی در دسترس است که می‌تواند علائم آن را به طور موقت کاهش دهد. مراکز پشتیبانی نیز برای کمک به آموزش شخص و خانواده وی برای آماده شدن با شرایط روزمره آنها وجود دارد.
داروها
تعدادی از داروها برای بیماری آلزایمر وجود دارند که به طور موقت برای بهبود برخی علائم ممکن است تجویز شود.
داروهای اصلی عبارتند از:
مهار کننده‌های استیل کولین استراز (AChE)
این داروها سطح استیل کولین را افزایش می‌دهند که ماده ای در مغز است که به سلول‌های عصبی کمک می‌کند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در حال حاضر آنها فقط توسط متخصصان، مانند روانپزشکان یا متخصصان مغز و اعصاب قابل تجویز هستند.
آنها ممکن است توسط پزشک شما به توصیه متخصص یا دکترهایی که تخصص خاصی در استفاده از آنها دارند، تجویز شوند. برای مبتلایان به آلزایمر در اوایل این بیماری تا اواسط آن می‌توان از داروی دونپزیل، گالانتامین و ریواستیگمین تجویز کرد.
آخرین دستورالعمل‌ها توصیه می‌کند که این داروها باید در مراحل بعدی و شدید بیماری ادامه داشته باشند. هیچ تفاوتی در چگونگی عملکرد هر یک از این 3 مهارکننده مختلف وجود ندارد، اگرچه برخی از افراد به بعضی از انواع آن بهتر پاسخ می‌دهند یا عوارض جانبی کمتری دارند که می‌تواند شامل تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها باشد.
ممانتین
این دارو یک مهارکننده AChE نیست. این کار با مسدود کردن اثرات یک ماده شیمیایی در مغز به نام گلوتامات کار می‌کند. ممانتین برای بیماری آلزایمر متوسط یا شدید استفاده می‌شود. این دارو مناسب کسانی است که نمی‌توانند مهار کننده‌های AChE را استفاده کنند یا قادر به تحمل آن نیستند.
همچنین برای مبتلایان به آلزایمر شدید که قبلاً یک مهارکننده AChE مصرف می‌کنند نیز مناسب است. عوارض جانبی آن می‌تواند شامل سردرد، سرگیجه و یبوست باشد اما این موارد معمولاً موقتی هستند.
این داروها برای درمان رفتارهای چالش برانگیز مناسب هستند
در مراحل بعدی زوال عقل، تعداد قابل توجهی از افراد دچار رفتارهایی می‌شوند که به عنوان علائم رفتاری و روانی زوال عقل (BPSD) شناخته می‌شوند.
علائم BPSD می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش آشفتگی
- اضطراب
- سرگردانی
- پرخاشگری
- توهم
این تغییرات رفتاری می‌تواند برای شخص مبتلا به آلزایمر و مراقب وی بسیار نگران کننده باشد. این داروها تنها برای افراد مبتلا به آلزایمر متوسط تا شدید مجاز است که خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران در آنها وجود دارد.
از ریسپریدون باید با کمترین دوز و در کمترین میزان ممکن استفاده شود زیرا عوارض جانبی جدی دارد. هالوپریدول فقط در صورتی استفاده می‌شود که از سایر درمان‌ها نتوان استفاده کرد. در مواردی که افسردگی به عنوان عامل اصلی اضطراب است ممکن است داروهای ضد افسردگی تجویز شود.
درمان‌هایی که شامل اقدامات درمانی و فعالیتی هستند
مصرف داروها برای رفع علائم بیماری آلزایمر تنها بخشی از برنامه مراقبت از فرد مبتلا به زوال عقل است. سایر اقدامات درمانی، فعالیت‌ها و پشتیبانی‌ها برای پرستار نیز به همان اندازه در کمک به فرد مبتلا به آلزایمر برای داشتن زندگی خوب مهم هستند.
درمان تحریکی شناختی
درمان تحریکی شناختی (CST) شامل شرکت در فعالیت‌های گروهی و تمرین‌هایی است که برای بهبود حافظه و مهارت‌های حل مسئله طراحی شده‌اند.
توانبخشی شناختی
این تکنیک شامل کار با یک متخصص آموزش دیده مانند یک متخصص کاردرمانی و یکی از بستگان یا دوستان وی برای رسیدن به یک هدف مشخص مانند یادگیری استفاده از تلفن همراه یا سایر کارهای روزمره می‌باشد.
توانبخشی شناختی به استفاده از بخش‌هایی از مغز شما برای کمک به قسمت‌هایی که فعال نیستند کمک می‌کند.
یادآوری و کار بر روی داستان زندگی
یادآوری شامل صحبت کردن درباره چیزها و وقایع گذشته شماست. این معمولاً شامل استفاده از مواردی مانند عکس، وسایل مورد علاقه یا موسیقی است.
کار بر روی داستان زندگی شامل تلفیقی از عکس‌ها، یادداشت‌ها و خاطراتی از کودکی تا به امروز است. که می‌تواند به شکل یک کتاب فیزیکی باشد یا یک نسخه دیجیتالی.
پیشگیری
از آنجا که هنوز علت دقیق بیماری آلزایمر ناشناخته است، هیچ راه خاصی برای جلوگیری از این بیماری وجود ندارد. اما یک سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به آلزایمر شما کمک کند.
کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
بیماری‌های قلبی عروقی با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل ارتباط دارد.
ممکن است با انجام اقدامات لازم برای بهبود سلامت قلب و عروق خود، احتمال ابتلا به این شرایط و همچنین سایر مشکلات جدی مانند سکته مغزی و سکته قلبی را کاهش دهید.
این موارد شامل:
- قطع سیگار
- حداقل مصرف الکل
- خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، حداقل 5 عدد میوه و سبزیجات در روز
- هر هفته حداقل 150 دقیقه انجام فعالیت‌های هوازی با شدت متوسط (مانند دوچرخه سواری یا پیاده روی سریع) یا به هر اندازه که می‌توانید ورزش کنید.
- اطمینان حاصل کنید که فشار خون شما از طریق آزمایشات منظم کنترل می‌شود.
- اگر مبتلا به دیابت هستید، حتماً رژیم خود را حفظ کرده و داروهای خود را مصرف کنید
از نظر ذهنی و اجتماعی فعال بمانید
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان زوال عقل در افرادی که از نظر ذهنی و اجتماعی در طول زندگی خود فعال هستند پایین است.
ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و انواع دیگر زوال عقل توسط:
- خواندن
- یادگیری زبان‌های خارجی
- نواختن آلات موسیقی
- داوطلب شدن در فعالیت‌های اجتماعی
- شرکت در ورزش‌های گروهی، مانند بازی بولینگ
- تلاش برای فعالیت‌ها یا سرگرمی‌های جدید
- حفظ زندگی اجتماعی فعال
نشان داده شده است كه فعالیت‌هایی از قبيل بازي‌هاي رايانه‌اي “آموزش مغز” باعث بهبود شناختی در يك دوره كوتاه مي‌شوند، اما تحقيقات هنوز نشان نداده‌اند كه آيا اين امر مي‌تواند به جلوگيري از زوال عقل كمك كند یا خیر.
